anıt sayaç ne demek?

Anıt Sayaç, Türkiye'de 2008 yılından bu yana işlenmiş kadın cinayetlerinde ölen kadınlara ilişkin bilgi veren dijital arşiv.

Türkiye’de kadına yönelik şiddetten ölen kadınların anısını yaşatmak üzere 2013 yılında bu yana Anitsayac.com adresi üzerinde yayımlanmaktadır.¹ Anıt Sayaç, sanatçı Zeren Göktan'ın ilk kez 2013 yılının Mart ayında sergilenen "Sayaç" adlı iki aşamalı çalışmasının bir katmanı olarak üretilmiştir.² Web sitesi, insanları kadına karşı şiddetle yüzleştirmeyi amaçlayan sanatsal çalışmanın parçası olarak üretilmiş iken, bağımsız bir platform olarak güncellenmeye devam etmiş ve Türkiye'de gazetelere konu olan kadın cinayeti sayıları ve bu olaylara ilişkin gazete haberlerine ulaşmak için önde gelen kaynaklardan birisi haline gelmiştir³⁴

Anitsayac.com adresindeki site, Türkiye'de 2008'den bu yana kadına yönelik şiddetten kaç kadının öldürüldüğünü gösteren dijital bir sayaç ve kadınların nerede, ne zaman, kim tarafından, nasıl öldürüldüğünü, öldürülen kişinin reşit olup olmadığını, faile ne olduğunu ve bu cinayete yönelik yerel medyaya yansıyan haberleri içerir.⁵ Sitede kadınlar isimleriyle yer almakta, her bir isme tıklandığında yeni bir pencere açılarak ziyaretçiye daha detaylı bilgi sunulmaktadır. Bu çalışmada sayılar isimlere, yan yana gelen isimler ise bir dijital anıta dönüştürülmüştür. Dijital arşiv yıl bazında derlediği bilgilerle medyanın cinayetleri ele alışındaki yıllar içinde görülen dil farkını da sergilemektedir.⁶⁷

Anıt Sayaç, her gün Göktan'ın yaptığı medya taramaları sonucu güncellenmekte, her ay Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun tuttuğu çetele ile gözden geçirilip güncellenmektedir.⁸

Sayaç sergisi

Göktan'ın 2013 tarihindeki Sayaç adlı çalışmasının ilk aşaması, fiziksel olarak İstanbul'da, İstiklal Caddesi üzerinde yer alan Mısır Apartmanı'nın ikinci katındaki bir galeride açılan sergiyi içerir.⁹ Bu sergide Göktan'ın Antik Mısır'da ölülerin diğer dünyaya geçerken, hikâyeleriyle onlara yol göstermesi ve onları koruması için hazırlanan kefen örtülerinden esinlenilerek oluşturduğu çalışma sergilenmiştir. Sergilenen objeler Ümraniye T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu'ndaki erkek hükümlülerin boncuklarla işledikleri kefen örtüleri ve tavandan sarkan boncuk bebek anahtarlıklardan oluşmuştur.¹⁰ Sergilenen objelere gömülü QR kodlar ziyaretçileri çalışmanın ikinci aşaması olan anıtsayac.com web sitesine yönlendirmekteydi.¹¹ Böylece anitsayac.com, serginin görünen rengarenk boncukların ötesindeki düşündürücü sanal boyutunu oluşturmuştur.¹²

Sanatçı, bu çalışmayı üretirken Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na kadına yönelik şiddet verileri için başvurusu sonuçsuz kalınca kütüphanede erişebildiği 2012 yılına ait ulaştığı kadın cinayeti haberlerini not etmiş; Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu'nun topladığı çeşitli yıllara ait kadın cinayeti verilerini paylaşması ile Anıt Sayaç içeriği oluşturulmuştur.¹³

İnsanları kadına karşı şiddetle yüzleştirmeyi amaçlayan Sayaç sergisi, Nisan 2013'te sona ermiş ancak anitsayac.com sitesi, sergiden bağımsız bir platform olarak güncellenmeye devam etmiştir. Göktan, Türkiye'de kadına yönelik şiddet tamamen yok olana kadar Anitsayac.com saymaya ve hatırlatmaya devam edeceğini bildirmiştir.¹⁴¹⁵

Etkileri

Anıt Sayaç, 2013 yılında şair Aslı Serin ve Birhan Keskin'in Anıt Sayaç’ta artık kadınların isimlerinin yer almasına tepkisini, öfkesini anlatan Anıt Sayaç adlı şiirine ilham olmuştur. 160.kilometre isimli şiir sitesinde yayımlandı;¹⁶ dijital ortamda binlerce okura ulaştı ve çizer Meltem Şahin'in çizimleri ile 2021 yılında kitaplaştı.¹⁷

Meltem Şahin, çizimini yaptığı Anıt Sayaç kitabına dayanarak 2021 yılında İstanbul'da bir kişisel sergi açmıştır. “Birinin Acısı Öbürüne Geçmiyor” başlıklı sergi, Birhan Keskin ve Aslı Serin’in kadın cinayetlerini konu alan ve adını Zeren Göktan’ın dijital anıtından alan şiirlerine odaklanmıştır. Sergide Meltem Şahin, şair Birhan Keskin ve Aslı Serin’in ses kayıtlarından şiiri dinler ve dizelerden oluşan bir çemberin içinde 8 çizim yapar.¹⁸

Anıt Sayaç, bu üretimler sonucunda kadın cinayetlerine odaklanan ve kadınlar tarafından üretilen sanatsal bir çalışmaya dönüşmüştür.¹⁹

2020 yılında "Anitsayac.com dijital anıtı" adıyla bir anıt, İstanbul Sözleşmesi'ne ilişkin tartışmalar sırasında Barbaros Meydanı'na yerleştirilmiş²⁰ aynı yılın Kasım ayında anıt sökülmüştür.