ampirikuka ne demek?

İşte ampirikuka hakkında kapsamlı bir makale taslağı (Wikipedia tarzında), Markdown formatında ve belirtilen bağlantı kurallarına uygun olarak düzenlenmiş hali:

# Ampirikuka

**Ampirikuka**, felsefe ve bilim metodolojisinde, bilginin kaynağının deney ve gözlem olduğunu savunan epistemolojik bir yaklaşımdır. Başka bir deyişle, ampirikukaya göre, bir önermenin doğruluğu veya yanlışlığı, sadece duyusal deneyimler ve gözlemler yoluyla belirlenebilir. Bu yaklaşım, bilginin doğuştan geldiğini veya akıl yoluyla elde edilebileceğini savunan [Rasyonalizm](https://www.nedemek.page/kavramlar/rasyonalizm) gibi diğer epistemolojik yaklaşımlarla zıttır.

## Temel İlkeler

Ampirikukanın temel ilkeleri şunlardır:

*   **Deneyimin Önceliği:** Bilginin kaynağı deneydir. Duyusal algılar, gözlemler ve deneyler aracılığıyla elde edilen veriler, bilginin temelini oluşturur.
*   **Doğrulanabilirlik:** Bir önermenin anlamlı olabilmesi için, deney yoluyla doğrulanabilir veya yanlışlanabilir olması gerekir. Bu ilkeye *doğrulanabilirlik ilkesi* denir.
*   **Tümevarım:** Ampirikukalar, tümevarım yöntemini sıkça kullanırlar. Tümevarım, özel durumlardan genel sonuçlar çıkarma sürecidir. Örneğin, birçok kuğunun beyaz olduğunu gözlemleyerek, "Bütün kuğular beyazdır" gibi genel bir sonuca varmak tümevarımsal bir çıkarımdır.
*   **Objektiflik:** Ampirik bilgi, kişisel inançlardan veya önyargılardan bağımsız, objektif olmalıdır. Gözlemler ve deneyler, tekrarlanabilir ve diğer kişiler tarafından doğrulanabilir olmalıdır.

## Tarihçe

Ampirikukanın kökleri, Antik Yunan'a kadar uzanmaktadır. [Aristoteles](https://www.nedemek.page/kavramlar/aristoteles) gibi filozoflar, gözlem ve deneyimin önemini vurgulamışlardır. Ancak, ampirikukanın modern anlamdaki gelişimi, [Aydınlanma Çağı](https://www.nedemek.page/kavramlar/aydınlanma%20çağı)'nda gerçekleşmiştir.

*   **John Locke:** [John Locke](https://www.nedemek.page/kavramlar/john%20locke), "İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme" adlı eserinde, zihnin doğuştan boş bir levha (tabula rasa) olduğunu ve bilginin deneyim yoluyla kazanıldığını savunmuştur.
*   **George Berkeley:** [George Berkeley](https://www.nedemek.page/kavramlar/george%20berkeley), ampirikukayı idealizm ile birleştirerek, var olmanın algılanmak olduğunu (esse est percipi) savunmuştur.
*   **David Hume:** [David Hume](https://www.nedemek.page/kavramlar/david%20hume), ampirikukanın en önemli temsilcilerinden biridir. Nedensellik, tümevarım ve dış dünya gibi konularda önemli eleştiriler getirmiştir.

## Ampirikukanın Çeşitleri

Ampirikuka, farklı alt türlere ayrılabilir:

*   **Klasik Ampirikuka:** [John Locke](https://www.nedemek.page/kavramlar/john%20locke), [George Berkeley](https://www.nedemek.page/kavramlar/george%20berkeley) ve [David Hume](https://www.nedemek.page/kavramlar/david%20hume) gibi filozofların savunduğu ampirikuka türüdür.
*   **Mantıksal Pozitivizm:** 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve bilginin anlamlı olabilmesi için, ya mantıksal olarak zorunlu (analitik) ya da deney yoluyla doğrulanabilir (sentetik) olması gerektiğini savunan felsefi akımdır. [Viyana Çevresi](https://www.nedemek.page/kavramlar/viyana%20çevresi), bu akımın önemli temsilcilerindendir.
*   **Bilimsel Ampirikuka:** Bilimin metodolojisi olarak ampirikukayı benimseyen yaklaşımdır. Bilimsel teorilerin, gözlem ve deneylere dayanması gerektiğini savunur.

## Eleştiriler

Ampirikuka, çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır:

*   **Tümevarım Problemi:** [David Hume](https://www.nedemek.page/kavramlar/david%20hume)'un ortaya attığı bu problem, tümevarımsal çıkarımların mantıksal olarak geçerli olmadığını savunur. Geçmişteki gözlemlere dayanarak gelecekle ilgili kesin tahminlerde bulunmak mümkün değildir.
*   **Teori Bağımlı Gözlem:** Gözlemlerin, teorilerden bağımsız olmadığı, aksine, gözlemlerin teori tarafından şekillendirildiği savunulmaktadır. Bu eleştiri, ampirik bilginin objektifliği konusunda şüpheler uyandırmaktadır.
*   **Anlamlılık Sorunu:** Mantıksal pozitivistlerin doğrulama ilkesi, metafizik, etik ve din gibi alanlardaki önermelerin anlamsız olduğunu iddia etmiştir. Bu durum, eleştirilere yol açmıştır.

## Günümüzdeki Önemi

Ampirikuka, günümüzde de bilimsel araştırmaların temelini oluşturmaktadır. Bilimsel yöntem, gözlem, deney ve veri analizi gibi ampirik süreçlere dayanır. Ayrıca, ampirik araştırma yöntemleri, sosyal bilimler, eğitim ve sağlık gibi farklı disiplinlerde de yaygın olarak kullanılmaktadır.

## Ayrıca Bakınız

*   [Epistemoloji](https://www.nedemek.page/kavramlar/epistemoloji)
*   [Bilim Felsefesi](https://www.nedemek.page/kavramlar/bilim%20felsefesi)
*   [Pozitivizm](https://www.nedemek.page/kavramlar/pozitivizm)
*   [Rasyonalizm](https://www.nedemek.page/kavramlar/rasyonalizm)

Bu makale, ampirikuka hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için, ilgili kaynaklara başvurulabilir.

Notlar:

• Bu makale, bir başlangıç noktasıdır. Daha fazla bilgi ekleyebilir, mevcut bilgileri genişletebilir ve farklı perspektifleri dahil edebilirsiniz.
• Linkler, belirtilen formata uygun olarak oluşturulmuştur. Ancak, "nedemek.page" adresi varsayımsaldır. Gerçek bir web sitesine yönlendirmek istiyorsanız, geçerli bir URL kullanmanız gerekir.
• Makale, Wikipedia'daki bir makalenin yapısına benzer şekilde düzenlenmiştir. İçindekiler tablosu, kaynakça ve dış bağlantılar gibi bölümler ekleyerek makaleyi daha da geliştirebilirsiniz.
• Bu, Markdown formatında yazılmış bir metindir. Bu metni bir Markdown düzenleyici veya çevirici kullanarak HTML'e veya başka bir formata dönüştürebilirsiniz.
• Makalede geçen filozofların ve akımların adları, bağlantılara dönüştürülmüştür. Bu bağlantılar, ilgili konular hakkında daha fazla bilgi edinmek için kullanılabilir.

Umarım bu taslak, ampirikuka hakkında kapsamlı bir makale oluşturmanıza yardımcı olur!