amerikan iç savaşı ne demek?

Amerikan İç Savaşı veya diğer adıyla Eyaletler Arası Savaş, Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington'daki yönetimi ile bu ülkeden ayrılmak isteyen 11 Güney Eyaleti arasında çıkmış geniş kapsamlı bir iç savaştır. 11 Güneyli Eyalet Abraham Lincoln'un 1860 yılında başkan seçilmesiyle Jefferson Davis komutasında bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. 12 Nisan 1861 yılında ise Güney Carolina'daki Sumter Kalesi'nden ilk top atışıyla birlikte savaş başlamıştır.¹

Savaşın ilk sonucu Lincoln'un duraksamalarına ve bazı Demokrat Partililerin tepkisine rağmen köleliğin kaldırılmasıdır.² 22 Eylül 1862'de hazırlanmaya başlanan, 1 Ocak 1863'te uygulamaya konan bu önlem, 13 anayasa değişikliği önergesinin oylanıp kabul edilmesiyle 31 Ocak 1865'te yasallaşmıştır. Ancak bu zaferden beş gün sonra Lincoln bir suikast sonucu öldürülmüştür.³

Savaşın nedenleri

19. yüzyılın ortalarında Amerika Birleşik Devletleri'nin güneydoğu bölgelerinde büyük çiftliklerin ağırlıkta olduğu ve tarıma dayanan bir ekonomi yerleşmişti. Bu çiftliklerde özellikle pamuk, tütün ve şeker kamışı yetiştirilmekte ve gereken işgücü Afrika'dan kaçırılıp getirilen siyahi kökenlilerden oluşan kölelerden sağlanmaktaydı. ABD'nin diğer bölgelerinde ekonomi sanayiye yönelmiş ve bunun gerektirdiği serbest işgücü için kölelik ortadan kaldırılmıştı. ABD'nin batı kesiminde hala yeni eyaletler kurulmaya devam ediyor ve bu yeni eyaletlerin çoğunda kölelik yasaklanıyordu. Bu ortamda güney eyaletleri köleliğin eninde sonunda güneyde de yasaklanacağından endişelenmekteydiler. Bu da güneyin köleliğe dayanan üretim tarzını kökünden tehdit ediyordu. Köleliği kaldırmaya söz vererek seçime katılan başkan adayı Abraham Lincoln seçimi kazanınca güneyli 7 eyalet (Güney Karolina, Mississippi, Florida, Alabama, Teksas, Georgia ve Louisiana) yeni başkanın köleliği kaldıracağına kesin gözle bakarak hemen ABD'den bağımsızlığını ilan ettiler. Bu eyaletler Jefferson Davis'in başkanlığı altında Amerika Konfedere Devletleri adı altında yeni bir devlet kurdular. Kısa bir süre sonra buna 4 eyalet (Virginia, Arkansas, Kuzey Karolina ve Tennessee) daha katıldı. Bu toplam 11 eyalet Amerikan İç Savaşı'nda güneyli konfederasyon tarafını oluşturdular. Ülkenin geri kalan kısmı (özellikle kuzeydoğu kısmı) da kuzeyli ''union "birlik" tarafını oluşturdular. Bir süre sonra iki devlet arasında savaş patlak verdi.

Kuzeyin galibiyeti

Amerikan İç Savaşı'nın ilk yıllarında hiçbir taraf üstünlük sağlayamadı. Her iki taraftan da birçok kayıplar oldu ve her iki taraf da zaman zaman askeri başarılar elde etse de baskın çıkamadı. 1863 yılının Temmuz ayında gerçekleşen Gettysburg Muharebesi önemli bir dönüm noktası oldu. Güneyden 75 bin, kuzeyden 82 bin askerin katıldığı bu savaşta her iki taraf da askerlerinin yaklaşık üçte birini kaybettiler ama kuzeyliler güneylilere karşı ciddi bir üstünlük sağladı. En sonunda 9 Nisan 1865 tarihinde kuzey orduları güneyli ünlü komutan Robert Edward Lee'nin ordularını birkaç koldan sardılar ve teslim olmaya mecbur bıraktılar. Aynı yılın Haziran ayında geri kalan bütün güney askerleri de silahlarını bırakarak teslim oldular ve  Amerikan İç Savaşı kuzeyin zaferiyle sona erdi. Savaşın sonuna yaklaşırken kuzeyli başkan Abraham Lincoln bir güneylinin yaptığı suikast sonucu vurularak öldü.

Savaşın sonuçları

Savaşın bitiminde güneydeki bütün kölelere özgürlük hakları verildi, kısa süre sonra da oy kullanma hakkı kazandılar. ABD'nin güneyinde köleliğe dayanan tarım ekonomisi sona erdi. Amerika Birleşik Devletleri bölünme tehlikesinin üstesinden gelerek tekrar tek bir ülke olarak birleşmiş oldu. Savaşın sonunda güneydeki siyahilere birçok hak verildiyse de, bunlar kısa süre içinde güneyli beyazlar tarafından geri alındı. Ayrıca savaştan önce ABD'nin güney ve kuzey tarafları eşit zenginlikteyken, savaştan sonra güney ekonomik yıkıma uğradı ve kuzey öne geçti.

Savaş döneminde medyanın muharebeleri yerinden takip etmesi gazetecilerin maaşlarının artmasına, gazete abonelik ücretlerinin yükselmesine ve dolayısıyla medyanın ABD'deki konumunun güçlenmesine neden oldu. Sürekli olarak medyaya demeç veren, halkla ilişkiler faaliyeti yürüten ve propaganda yapan ilk başkan Abraham Lincoln, kendinden sonraki başkanların bu alanda rol modeli oldu. ⁴

Birlik ve Konfederasyon'un Karşılaştırılması

	Birlik	Konfederasyon
Toplam nüfus	22,000,000 (71%)	9,000,000 (29%)
Özgür nüfus	21,567,414	5,500,000
1860'taki Sınır Eyaletlerindeki köleler	432,586	NA
1860'taki Güney Eyaletlerindeki köleler	NA	3,500,000
Askerler	2,200,000 (67%)	1,064,000 (33%)
Demiryolu (mil)	21,788 (71%)	8,838 (29%)
Mamül Ürünler Üretimi	90%	10%
Silah üretimi	97%	3%
1860'taki pamuk üretimi (balya)	Önemsiz miktarda	4,500,000
1864'teki pamuk üretimi (balya)	Önemsiz miktarda	300,000
Savaş öncesi ABD ihracatındaki payı	30%	70%

İlgili filmler

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><ul> <li><em><a href="12_Yıllık_Esaret_(film)" title="wikilink">12 Yıllık Esaret (12 Years a Slave)</a></em> (2013)</li> <li><em><a href="Zincirsiz" title="wikilink">Django unchained</a></em> (2013)</li> <li><em><a href="Lincoln_(film,_2012)" title="wikilink">Lincoln</a></em> (2012)</li> <li><em><a href="Amistad_(film)" title="wikilink">Amistad</a></em> (1997)</li> <li><em><a href="Andersonville" title="wikilink">Andersonville</a></em> (1996)</li> <li><em><a href="An_Occurrence_at_Owl_Creek_Bridge" title="wikilink">An Occurrence at Owl Creek Bridge</a></em> (1962)</li> <li><em><a href="The_Battle_of_Gettysburg" title="wikilink">The Battle of Gettysburg</a></em> (1913)</li> <li><em><a href="The_Birth_of_a_Nation" title="wikilink">The Birth of a Nation</a></em> (1915)</li> <li><em><a href="The_Blue_and_the_Gray" title="wikilink">The Blue and the Gray</a></em> (dizi, 1982)</li> <li><em><a href="The_Civil_War" title="wikilink">The Civil War</a></em> (1990)</li> <li><em><a href="Civil_War_Minutes:_Confederate" title="wikilink">Civil War Minutes: Confederate</a></em> (2007)</li> <li><em><a href="Civil_War_Minutes:_Union" title="wikilink">Civil War Minutes: Union</a></em> (2001)</li> <li><em><a href="Soğuk_Dağ" title="wikilink">Cold Mountain</a></em> (2003)</li> <li><em><a href="The_Colt" title="wikilink">The Colt</a></em> (2005)</li> <li><em><a href="Kurtlarla_Dans" title="wikilink">Dances with Wolves</a></em> (1990)</li> <li><em><a href="Dog_Jack" title="wikilink">Dog Jack</a></em> (2010)</li> <li><em><a href="Drums_in_the_Deep_South" title="wikilink">Drums in the Deep South</a></em> (1951)</li> <li><em><a href="The_General" title="wikilink">The General</a></em> (1926)</li> <li><em><a href="Gettysburg" title="wikilink">Gettysburg</a></em> (1993)</li> <li><em><a href="Glory" title="wikilink">Glory</a></em> (1989)</li> <li><em><a href="Gods_and_Generals" title="wikilink">Gods and Generals</a></em> (2003)</li> </ul></td> <td><ul> <li><em><a href="Rüzgâr_Gibi_Geçti_(film)" title="wikilink">Gone with the Wind</a></em> (1939)</li> <li><em><a href="The_Good_The_Bad_and_The_Ugly" title="wikilink">The Good The Bad and The Ugly</a></em> (1967)</li> <li><em><a href="The_Horse_Soldiers" title="wikilink">The Horse Soldiers</a></em> (1959)</li> <li><em><a href="The_Hunley" title="wikilink">The Hunley</a></em> (1999)</li> <li><em><a href="The_Last_Confederate:_The_Story_of_Robert_Adams" title="wikilink">The Last Confederate: The Story of Robert Adams</a></em> (2007)</li> <li><em><a href="Major_Dundee" title="wikilink">Major Dundee</a></em> (1965)</li> <li><em><a href="North_and_South" title="wikilink">North and South</a></em> (1985, 1986, 1994)</li> <li><em><a href="The_Outlaw_Josey_Wales" title="wikilink">The Outlaw Josey Wales</a></em> (1976)</li> <li><em><a href="Pharaoh&#39;s_Army" title="wikilink">Pharaoh's Army</a></em> (1995)</li> <li><em><a href="Raintree_County" title="wikilink">Raintree County</a></em> (1957)</li> <li>The Conspirator (2010)</li> <li><em><a href="The_Red_Badge_of_Courage" title="wikilink">The Red Badge of Courage</a></em> (1951)</li> <li><em><a href="Ride_with_the_Devil" title="wikilink">Ride with the Devil</a></em> (1999)</li> <li><em><a href="The_Shadow_Riders" title="wikilink">The Shadow Riders</a></em> (1982)</li> <li><em><a href="Shenandoah" title="wikilink">Shenandoah</a></em> (1965)</li> <li><em><a href="Sommersby" title="wikilink">Sommersby</a></em> (1993)</li> <li><em><a href="The_Patriot" title="wikilink">The Patriot</a></em> (2000)</li> <li><em><a href="Wicked_Spring" title="wikilink">Wicked Spring</a></em> (2002)</li> <li><em><a href="Abraham_Lincoln:_Vampir_Avcısı" title="wikilink">Abraham Lincoln: Vampir Avcısı</a></em> (2012)</li> <li><em><a href="Free_State_of_Jones" title="wikilink">Free State of Jones</a></em> (2016)</li> </ul></td> </tr> </tbody> </table>

İlgili belgeseller

• ' The American Civil War in North Carolina ', (??) Opening
• ' Sherman's March to Gerorgea ', (History Channel, 2007) Opening

Kaynakça

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

• Kongre Kütüphesindeki İç Savaş Fotoğrafları Koleksiyonu 'ndan Fotoğraflar
• The Civil War , Ken Burns tarafından Public Broadcasting Service için hazırlanan belgesel
• Her bir eyaletin iç savaşa kattıkları: Illinois #1 , Ohio , Pennsylvania
• WWW-VL: History: USA Civil War 1855–1865
• Civil War Preservation Trust
• Gettysburg Kolejindeki İç Savaş Dönemi Dijital Koleksiyonu Bu koleksiyon iç savaş dönemi ile ilgili Gettysbur Kolejinde bulunan politik karikatürlerin dijital versiyonlarını, kişisel yazıları, haritaları, boyamaları ve fotoğrafları içerir.
• Fort Morgan ve Mobile Körfezi Savaşı
• "WWW Guide to Civil War Prisons" (2004) İç savaş hapishaneleri ile ilgili internet için hazırlanan bir kılavuz.
• TOCWOC Civil War Blog İç Savaş hakkında amatör blogların bulunduğu bir grup.
• Amerikan İç Savaşı: Gettysburg Amerikan İç Savaşı ve Gettysburg Muharebesi

Orijinal kaynak: amerikan iç savaşı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. 1 İç Savaşın başlaması 12 Nisan 1861 (İngilizce), National Park Service (U.S. Department of the Interior.) ↩

2. 2 13. yasa değişikliği(İngilizce), Library of Congress ↩

3. 3 Abraham Lincoln suikastı, The Library of Congress ↩

4. ↩

Kategoriler