amebiasis ne demek?

Amebiasis (Amipli Dizanteri)

Amebiasis, Entamoeba histolytica adlı parazitin neden olduğu bir enfeksiyondur. Esas olarak bağırsakları etkiler, ancak karaciğer, akciğerler ve beyin gibi diğer organlara da yayılabilir. Dünyanın her yerinde görülse de, hijyen koşullarının yetersiz olduğu, kalabalık ve sağlıksız ortamlarda daha yaygındır.

Etken ve Bulaşma

Amebiasis'e neden olan parazit Entamoeba histolytica'dır. Bu parazit iki formda bulunur:

• Kist: Enfeksiyonun bulaşmasını sağlayan dirençli formdur. Dışkı ile atılır ve çevrede uzun süre canlı kalabilir.
• Trofozoit: Bağırsaklarda yaşayan ve hastalığa neden olan aktif formdur.

Bulaşma genellikle fekal-oral yolla olur. Yani, enfekte bir kişinin dışkısıyla kirlenmiş su veya yiyeceklerin tüketilmesiyle bulaşır. Diğer bulaşma yolları şunlardır:

• Kirli ellerle yiyecek hazırlamak
• Kontamine su kaynaklarından su içmek
• Doğrudan temas yoluyla (nadiren)

Belirtiler

Amebiasis belirtileri, enfekte olan kişinin bağışıklık sistemi ve parazitin virülansına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Birçok kişi enfekte olmasına rağmen herhangi bir belirti göstermeyebilir (asemptomatik taşıyıcı). Belirtiler ortaya çıktığında, şunları içerebilir:

• Hafif Belirtiler:
  • İshal
  • Karın ağrısı ve kramplar
  • Gaz
  • Bulantı
• Şiddetli Belirtiler (Amipli Dizanteri):
  • Kanlı veya mukuslu ishal (dizanteri)
  • Şiddetli karın ağrısı
  • Ateş
  • Yorgunluk
• Ekstraintestinal Amebiasis (Bağırsak Dışı Amebiasis): Parazit bağırsaklardan diğer organlara yayıldığında ortaya çıkar. En sık görülen şekli amebik karaciğer apsesi'dir. Diğer organları etkileyen amebiasis vakaları daha nadirdir.
  • Amebik Karaciğer Apsesi: Karaciğerde ağrı, ateş, titreme, kilo kaybı ve sarılık gibi belirtilere neden olabilir.
  • Amebik Akciğer Enfeksiyonu: Öksürük, göğüs ağrısı ve nefes darlığına neden olabilir.
  • Amebik Beyin Enfeksiyonu: Baş ağrısı, nöbetler, bilinç değişiklikleri ve felce neden olabilir.

Tanı

Amebiasis tanısı, aşağıdaki yöntemlerle konulabilir:

• Dışkı Muayenesi: Dışkıda Entamoeba histolytica kistlerinin veya trofozoitlerinin aranmasıdır. Birden fazla dışkı örneği incelenmesi gerekebilir.
• ELISA Testi: Dışkıda veya kanda Entamoeba histolytica'ya karşı antikorların aranmasıdır.
• Kolonoskopi: Bağırsakların iç yüzeyinin incelenmesi ve biyopsi alınmasıdır.
• Görüntüleme Yöntemleri: Karaciğer apsesi gibi ekstraintestinal amebiasis vakalarında ultrason, BT taraması veya MRG gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Tedavi

Amebiasis tedavisi, genellikle metronidazol veya tinidazol gibi antiparaziter ilaçlarla yapılır.

• Asemptomatik Taşıyıcılar: İyotokinol veya diloksanit furoat gibi lüminal amebisitler kullanılır.
• Şiddetli Hastalık: Metronidazol veya tinidazol kullanılır. Karaciğer apsesi gibi durumlarda apsenin drenajı gerekebilir.

Tedavi süresi ve ilaç dozu, enfeksiyonun şiddetine ve yaygınlığına bağlı olarak değişebilir. Tedaviye erken başlanması, komplikasyon riskini azaltır.

Önleme

Amebiasis'i önlemek için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Elleri sık sık sabun ve suyla yıkamak, özellikle tuvaletten sonra ve yemek hazırlamadan önce.
• Yiyecekleri iyice pişirmek ve güvenilir kaynaklardan su içmek. Şüpheli durumlarda suyu kaynatmak veya filtrelemek.
• Sebze ve meyveleri iyice yıkamak.
• Hijyen koşullarının yetersiz olduğu bölgelerde şişelenmiş su veya kaynatılmış su tercih etmek.
• Atık su arıtma sistemlerinin iyileştirilmesi.
• Seyahat ederken riskli bölgelerde yiyecek ve içecek konusunda dikkatli olmak.

Komplikasyonlar

Amebiasis tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• Perforasyon: Bağırsak duvarının delinmesi ve karın boşluğuna enfeksiyon yayılması.
• Toksik Megakolon: Kalın bağırsağın aşırı genişlemesi ve iltihaplanması.
• Amebik Apandisit: Apandisin iltihaplanması.
• Karaciğer Apsesi: Karaciğerde irin dolu bir boşluk oluşması.
• Diğer Organlara Yayılım: Akciğerler, beyin ve diğer organlara yayılım.

Prognoz

Amebiasis genellikle tedaviye iyi yanıt verir. Erken teşhis ve tedavi ile komplikasyon riski azaltılabilir. Ancak, tedavi edilmeyen veya geç teşhis edilen vakalarda ciddi komplikasyonlar ve ölüm riski artabilir.

Epidemiyoloji

Amebiasis, dünya genelinde yaygın bir hastalıktır, ancak özellikle gelişmekte olan ülkelerde ve hijyen koşullarının yetersiz olduğu bölgelerde daha sık görülür. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, her yıl dünya genelinde yaklaşık 50 milyon kişi amebiasis enfeksiyonuna yakalanmakta ve yaklaşık 100.000 kişi bu hastalıktan ölmektedir.

Özel Gruplar

• Hamileler: Hamilelikte amebiasis tedavisi dikkatli yapılmalıdır. Metronidazol, hamileliğin ilk trimesterinde genellikle önerilmez.
• Çocuklar: Çocuklarda amebiasis, daha ciddi seyredebilir ve dehidratasyon riski daha yüksektir.

Bu makale, amebiasis hakkında genel bilgi sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Sağlık sorunlarınız için lütfen bir doktora danışınız.