almanca lehçeler ne demek?

Almanca Lehçeleri

Almanca, geniş bir coğrafyaya yayılmış ve yüzyıllar boyunca farklı etkileşimler sonucu zengin bir lehçe çeşitliliği geliştirmiş bir dildir. Bu lehçeler, sesbilgisi, sözdizimi ve sözcük dağarcığı bakımından standart Almanca'dan (Hochdeutsch) önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Bu makalede, Almanca lehçelerinin genel bir görünümünü, sınıflandırılmasını ve özelliklerini inceleyeceğiz.

Giriş

Almanca lehçeleri, genel olarak iki ana gruba ayrılır:

• Aşağı Almanca (Plattdeutsch/Niederdeutsch): Kuzey Almanya'da ve Hollanda'nın doğu kısımlarında konuşulur. Aşağı Almanca ayrı bir dil olarak da kabul edilebilir.
• Yukarı Almanca (Hochdeutsch): Orta ve Güney Almanya, Avusturya, İsviçre ve diğer Almanca konuşulan bölgelerde konuşulur.

Bu iki ana grup, kendi içlerinde de birçok alt lehçeye ayrılır.

Aşağı Almanca (Plattdeutsch/Niederdeutsch)

Aşağı Almanca, Kuzey Denizi kıyısından Doğu Avrupa'ya kadar uzanan bir alanda konuşulur. İngilizce ve Felemenkçe ile daha yakından ilişkilidir. Aşağı Almanca'nın bazı temel özellikleri şunlardır:

• İkinci Ses Kayması'nı (Second Germanic Consonant Shift) yaşamamıştır. Bu nedenle kelimeler, Yukarı Almanca'ya göre daha eski bir ses yapısını korur. Örneğin, "maken" (yapmak) kelimesi Yukarı Almanca'da "machen" şeklindedir.
• Basit bir dilbilgisi yapısına sahiptir.
• Kendi içinde farklı lehçelere ayrılır:
  • Batı Aşağı Almanca: Hollanda'nın doğu bölgelerinde ve Almanya'nın batısında konuşulur.
  • Doğu Aşağı Almanca: Almanya'nın doğusunda ve Polonya'nın bazı bölgelerinde konuşulur.

Aşağı Almanca'nın konuşulurluğu son yıllarda azalmıştır, ancak yeniden canlandırma çabaları devam etmektedir. Aşağı Almanca'nın korunması için çeşitli projeler yürütülmektedir.

Yukarı Almanca (Hochdeutsch)

Yukarı Almanca, Aşağı Almanca'nın güneyinde kalan bölgelerde konuşulan lehçeleri kapsar. Yukarı Almanca, İkinci Ses Kayması'nı yaşamış ve bu nedenle Aşağı Almanca'dan farklı bir ses yapısına sahiptir. Yukarı Almanca, kendi içinde iki ana gruba ayrılır:

• Orta Almanca (Mitteldeutsch): Orta Almanya'da konuşulur. Standart Almanca'nın (Hochdeutsch) temelini oluşturur.
  • Batı Orta Almanca: Rheinfrankça, Moselfrankça, Ripuarca gibi lehçeleri içerir.
  • Doğu Orta Almanca: Türingiya lehçesi, Yukarı Sakson lehçesi gibi lehçeleri içerir.
• Yukarı Almanca (Oberdeutsch): Güney Almanya, Avusturya, İsviçre ve İtalya'nın bazı bölgelerinde konuşulur.
  • Alemanca (Alemannisch): İsviçre Almancası (Schwizerdütsch), Schwaben lehçesi ve Alsas lehçesi gibi lehçeleri içerir.
  • Bavyera Almancası (Bairisch): Bavyera ve Avusturya'da konuşulur.

Standart Almanca (Hochdeutsch)

Standart Almanca, Yukarı Almanca lehçelerinden türetilmiştir ve özellikle Orta Almanca'nın etkisi büyüktür. Standart Almanca, yazılı dil ve resmi iletişimde kullanılır. Ancak, günlük hayatta insanlar genellikle kendi bölgesel lehçelerini konuşurlar. Standart Almanca'nın önemi giderek artmaktadır.

Lehçelerin Karşılaştırılması

Almanca lehçeleri arasındaki farklılıklar, hem sesbilgisi (fonoloji), hem sözdizimi (sentaks) hem de sözcük dağarcığı (leksikon) düzeyinde görülebilir. Örneğin, aynı kelime farklı lehçelerde farklı şekillerde telaffuz edilebilir veya farklı anlamlara gelebilir.

Aşağıdaki tablo, bazı Almanca kelimelerin farklı lehçelerdeki karşılıklarını göstermektedir:

Kelime	Standart Almanca	Aşağı Almanca	Bavyera Almancası	İsviçre Almancası
Ev	Haus	Huus	Haus	Huus
Elma	Apfel	Appel	Öpfel	Öpfel
Yapmak	Machen	Maken	Macha	Mache

Lehçelerin Geleceği

Almanca lehçeleri, küreselleşme, eğitim ve medyanın etkisiyle giderek daha az konuşulmaktadır. Ancak, bazı bölgelerde lehçelerin korunması ve yeniden canlandırılması için çeşitli çabalar gösterilmektedir. Almanca lehçelerinin korunması için yerel dernekler, dil okulları ve kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.

Sonuç

Almanca lehçeleri, Almanya'nın ve diğer Almanca konuşulan bölgelerin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Bu lehçelerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması, dil çeşitliliğinin ve kültürel zenginliğin sürdürülmesi açısından önemlidir. Dil çeşitliliğinin önemi günümüzde daha da anlaşılmaktadır.

Umarım bu makale, Almanca lehçeleri hakkında genel bir bilgi sunmuştur. Daha fazla bilgi için, belirli lehçeler hakkında daha detaylı araştırmalar yapabilirsiniz.