aktif taşıma ne demek?
Aktif taşıma, hücre zarından madde geçişinin bir türüdür ve pasif taşıma'nın aksine, enerji (genellikle ATP) harcanmasını gerektirir. Bu süreç, maddelerin konsantrasyon gradyanına karşı (yani, düşük konsantrasyondan yüksek konsantrasyona) hareket etmesini sağlar.
Temel Özellikleri:
- Enerji Gereksinimi: Aktif taşıma, hücrenin metabolik enerjisini (ATP) kullanır.
- Konsantrasyon Gradyanına Karşı Taşıma: Maddeler, konsantrasyonlarının düşük olduğu yerden yüksek olduğu yere doğru taşınır.
- Taşıyıcı Proteinler: Aktif taşıma, genellikle taşıyıcı proteinler aracılığıyla gerçekleşir. Bu proteinler, taşınacak maddeye bağlanır ve enerjinin kullanımıyla zar boyunca hareket ettirir.
- Seçicilik: Taşıyıcı proteinler, belirli maddelere özgüdür ve sadece o maddelerin taşınmasını sağlar.
Aktif Taşıma Çeşitleri:
- Primer Aktif Taşıma: Enerji doğrudan ATP hidrolizinden elde edilir. Örneğin, sodyum-potasyum pompası, hücre zarında sodyum iyonlarını hücre dışına ve potasyum iyonlarını hücre içine taşırken ATP kullanır.
- Sekonder Aktif Taşıma: Enerji, başka bir maddenin konsantrasyon gradyanından elde edilir. Bu gradyan, primer aktif taşıma ile oluşturulmuştur. Sekonder aktif taşıma, simporter ve antiporter olmak üzere ikiye ayrılır:
- Simporter (Ko-transport): İki madde aynı yönde taşınır. Örneğin, sodyum iyonlarının hücre içine girişiyle birlikte glikoz veya amino asitlerin de taşınması.
- Antiporter (Karşı-transport): İki madde zıt yönlerde taşınır. Örneğin, sodyum iyonlarının hücre içine girişiyle birlikte kalsiyum veya hidrojen iyonlarının hücre dışına taşınması.
Aktif taşıma, hücrelerin iç ortamlarını düzenlemeleri, besin maddelerini almaları ve atık maddeleri uzaklaştırmaları için hayati öneme sahiptir.