akadca ne demek?

Akadca (<small></small> akkadû, ak-ka-du-u₂; logogram: <small></small> URI^KI),¹² Doğu Sami dillerine ait Antik Mezopotamya'da, özellikle Asur ve Babil imparatorluklarında kullanılmış ölü dil. Dil, kayda geçmiş ilk Sami dili olup,³ aslen soysal açıdan akraba olmadığı Sümerce için kullanılmış çivi yazısı ile yazılmıştır. Akadca ismini Akad İmparatorluğu'nun başkenti Akad şehrinden almıştır. Bir izole dil olan Sümerce ve Akadcanın birbirleri üzerindeki karşılıklı etkileşimleri, bu iki dilin bir dil birliği içerisinde sınıflandırılmasına yol açmıştır.⁴

Sınıflandırma

Akadca, diğer Sami dilleri ile birlikte Afrika ve Orta Doğu'ya yayılmış Afro-Asyatik dil ailesi içerisinde değerlendirilir. Yakın Doğu'daki Sami dilleri içerisinde Ebla diliyle beraber Doğu Sami dilleri alt grubunu oluşturur. Bu grup Kuzeybatı ve Güney Sami dillerinden, yüklem-özne-nesne veya özne-yüklem-nesne yerine özne-nesne-yüklem sırası göstermesi yönünden ayrıdır. Bu özelliğin bu grupta Sümerce etkisiyle geliştiği düşünülmektedir.

Tarihçe

yer isimleri Sümer metinlerinde ilk olarak MÖ 3. binyılın ortalarında tespit edilmiştir.⁵ MÖ 25. ve 26. yüzyıllarda tamamen Akadca yazılmış metinler üretilmeye başlanmıştır. MÖ 10. yüzyılda ise dil, Babil ve Asur bölgelerinde Babil ve Asur Akadcası olmak üzere 2 değişkeye ayrılmıştır. Keşfedilmiş çoğu Akadca metin Yakın Doğu'da Demir Çağı'na düşen bu dönemde üretilmiş olup, dinî, hukukî, resmî ve askerî pek çok dokümanı içermektedir. Dil, Bronz Çağı Çöküşü'ne kadar Yakın Doğu'da lingua franca statüsüne sahip olmuştur. Dilin soyunun tükenmeye başlaması, Demir Çağı'na düşen Yeni Asur İmparatorluğu döneminde meydana gelmiştir. MÖ 8. yüzyıldan başlayarak imparatorlukta Aramicenin en eski formu olan Eski Aramice yaygınlaşmaya başlamıştır. Helenistik Dönem'de dil, Asur ve Babil bölgelerindeki tapınaklarda çalışan rahipler ve akademisyenlerin kullanımı ile sınırlı kalmış, keşfedilmiş son Akadca metin MS 1. yüzyıla tarihlenmiştir.⁶ Modern dillerden Sâbiîce ve Süryanice (Yeni Aramice), Kuzeybatı Sami dilleri olmalarına rağmen Akadca söz varlığı ve dilbilgisi ihtiva etmektedir.⁷

Örnek metin

Aşağıda 7. Hammurabi Kanunu yer almaktadır.⁸ Çevrilmiş kelimelerin yanlarına hâl ve cinsiyetleri ile zaman ve şahıs bilgileri eğik olarak eklenmiştir.

šumma	awīl-um	lū	kasp-am	lū	ḫurāṣ-am	lū	ward-am	lū	amt-am
eğer	adam (yalın hâli)	veya	gümüş (belirtme hâli)	veya	altın (belirtme hâli)	veya	köle (eril, belirtme hâli)	veya	köle (dişil, belirtme hâli)
lū	alp-am	lū	immer-am	lū	imēr-am	ū lū	mimma šumšu	ina
veya	sığır (belirtme hâli)	veya	koyun (belirtme hâli)	veya	eşek (belirtme hâli)	ve veya	herhangi bir şey	-den/-dan
qāt	mār	awīl-im	ū lū	warad	awīl-im	balum	šīb-ī	u
el (status constructus)	oğul (status constructus)	adam (âidiyet/genitif hâli)	ve veya	köle (status constructus)	adam (âidiyet/genitif hâli)	olmadan	tanık (çoğul, âidiyet/genitif hâli)	ve
riks-ātim	i-štâm-Ø	ū lū	ana	maṣṣārūt-im	i-mḫur-Ø
sözleşme (çoğul, âidiyet/genitif hâli)	satın almak (3. tekil şahıs, perfect zaman)	ve veya	için	koruma (âidiyet/genitif hâli)	teslim almak (3.tekil şahıs, preteritum zaman)
awīl-um	šū	šarrāq	i-ddâk
adam (yalın hâl)	o (eril, 3. tekil şahıs)	hırsız (status absolutus)	öldürmek (3. tekil şahıs, edilgen, şimdiki zaman)

Çeviri

Bir kimse, tanık ya da yazılı bir anlaşma yokken başka bir adamın oğlundan ya da kölesinden gümüş ya da altın, erkek ya da kadın köle, öküz ya da koyun, eşek ya da başka bir şey satın alırsa ya da ücretini ödeyerek kiralarsa hırsız addolunur ve ölümle cezalandırılır. ⁹¹⁰

Ayrıca bakınız

• Babil ve Asur uygarlıkları
• Sümerler

Kaynakça

Orijinal kaynak: akadca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. John Huehnergard & Christopher Woods, "Akkadian and Eblaite", The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Ed. Roger D. Woodard (2004, Cambridge) Pages 218-280 ↩

2. ↩

3. John Huehnergard and Christopher Woods, "Akkadian and Eblaite", in Roger D. Woodard, ed., The Ancient Languages of Mesopotamia, Egypt and Aksum, Cambridge University Press, 2008, p.83 ↩

4. ↩

5. 1 Andrew George, "Babylonian and Assyrian: A History of Akkadian", In: Postgate, J. N., (ed.), Languages of Iraq, Ancient and Modern. London: British School of Archaeology in Iraq, pp. 37. ↩

6. ↩

7. Zeitschrift für Assyriologie und vorderasitische Archäologie 86 (1997): 43–95. ↩

8. ↩
9. ↩
10. ↩

Kategoriler