yöneylem araştırması ne demek?
Yöneylem Araştırması (YA)
Yöneylem Araştırması (YA), karmaşık karar verme problemlerini çözmek ve sistemlerin verimliliğini artırmak için matematiksel ve analitik yöntemlerin uygulandığı bilimsel bir yaklaşımdır. II. Dünya Savaşı sırasında askeri operasyonları optimize etmek amacıyla geliştirilmiş olup, zamanla iş dünyası, mühendislik, lojistik, finans ve sağlık gibi birçok alanda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Temel Amaçları:
- Optimizasyon: Mevcut kaynakları en iyi şekilde kullanarak hedeflere ulaşmak. Bu, maliyetleri minimize etmek, kârı maksimize etmek veya verimliliği artırmak olabilir. (Optimizasyon)
- Karar Destek: Yöneticilere ve karar vericilere, rasyonel ve veri odaklı kararlar almalarında yardımcı olmak. (Karar%20Destek)
- Sistem Analizi: Kompleks sistemlerin nasıl çalıştığını anlamak ve iyileştirme fırsatlarını belirlemek. (Sistem%20Analizi)
- Risk Yönetimi: Belirsizlik ortamında karar almayı kolaylaştırmak ve potansiyel riskleri değerlendirmek. (Risk%20Yönetimi)
Yöneylem Araştırmasının Temel Adımları:
- Problemin Tanımlanması: Çözülmesi gereken problemin açık ve net bir şekilde tanımlanması.
- Model Oluşturma: Problemi matematiksel bir modelle ifade etmek. Bu model, değişkenler, kısıtlar ve amaç fonksiyonu gibi unsurları içerir. (Matematiksel%20Model)
- Veri Toplama: Modelde kullanılacak verilerin toplanması ve analiz edilmesi.
- Modelin Çözülmesi: Modelin, uygun algoritmalar ve yöntemler kullanılarak çözülmesi. (Algoritma)
- Sonuçların Analizi: Elde edilen sonuçların yorumlanması ve karar vericilere sunulması.
- Uygulama ve İzleme: Çözümün uygulanması ve performansının izlenmesi.
Yöneylem Araştırmasında Kullanılan Başlıca Teknikler:
- Doğrusal Programlama: Kısıtlamalar altında bir amaç fonksiyonunu optimize etmek için kullanılır. (Doğrusal%20Programlama)
- Tamsayılı Programlama: Değişkenlerin tamsayı değerler alması gereken optimizasyon problemlerini çözmek için kullanılır. (Tamsayılı%20Programlama)
- Simülasyon: Gerçek sistemlerin davranışını taklit etmek için kullanılır. (Simülasyon)
- Kuyruk Teorisi: Kuyruk sistemlerini analiz etmek ve optimize etmek için kullanılır. (Kuyruk%20Teorisi)
- Envanter Yönetimi: Envanter seviyelerini optimize etmek için kullanılır. (Envanter%20Yönetimi)
- Karar Ağaçları: Karar verme süreçlerini görselleştirmek ve analiz etmek için kullanılır. (Karar%20Ağacı)
Yöneylem Araştırmasının Uygulama Alanları:
- Üretim: Üretim planlama, çizelgeleme, kaynak tahsisi ve envanter yönetimi.
- Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi: Rota optimizasyonu, depo yerleşimi ve tedarik zinciri tasarımı. (Tedarik%20Zinciri)
- Finans: Portföy optimizasyonu, risk yönetimi ve fiyatlandırma.
- Sağlık: Hastane yönetimi, randevu planlama ve kaynak tahsisi.
- Hizmet Sektörü: Çağrı merkezi yönetimi, personel çizelgeleme ve müşteri hizmetleri optimizasyonu.
Yöneylem Araştırması, karar verme süreçlerini iyileştirmek ve kaynakları daha etkin kullanmak isteyen her türlü organizasyon için güçlü bir araçtır.