url şeması ne demek?

URL Şeması

URL Şeması, bir kaynağın internet üzerindeki yerini ve nasıl erişileceğini belirten standart bir formattır. "Uniform Resource Locator" (Tekdüzen Kaynak Bulucu) teriminin kısaltmasıdır. URL şemaları, web tarayıcılarının, uygulamaların ve diğer yazılımların internet üzerindeki kaynakları bulmasına ve erişmesine olanak tanır.

Genel Yapı

Bir URL şeması genel olarak şu bileşenlerden oluşur:

1. Şema (Protokol): Kaynağa erişmek için kullanılacak protokolü belirtir. Örneğin, http, https, ftp, mailto, tel gibi.
2. Yetki (Authority): Genellikle sunucu adresini ve isteğe bağlı olarak kullanıcı bilgilerini içerir.
   • Kullanıcı Bilgisi (User Info): (İsteğe bağlı) Kullanıcı adı ve şifre gibi kimlik doğrulama bilgilerini içerir. Günümüzde nadiren kullanılır.
   • Ana Makine (Host): Kaynağın bulunduğu sunucunun adresini (domain adı veya IP adresi) belirtir. Örneğin, www.example.com veya 192.168.1.1.
   • Port: (İsteğe bağlı) Sunucudaki hangi portun kullanılacağını belirtir. Belirtilmediği takdirde, şemaya bağlı varsayılan port kullanılır (örneğin, http için 80, https için 443).
3. Yol (Path): Sunucudaki kaynağın konumunu belirtir. Bir dosya adı veya bir dizi dizin olabilir.
4. Sorgu (Query): (İsteğe bağlı) Sunucuya ek bilgiler göndermek için kullanılır. Genellikle anahtar-değer çiftlerinden oluşur ve ? karakteri ile başlar.
5. Parça (Fragment): (İsteğe bağlı) Belirli bir kaynağın içindeki bir bölüme işaret etmek için kullanılır. # karakteri ile başlar.

Örnek URL:

https://www.example.com:8080/path/to/resource.html?param1=value1&param2=value2#section1

Bu URL'deki bileşenler:

• Şema: https
• Yetki: www.example.com:8080
  • Ana Makine: www.example.com
  • Port: 8080
• Yol: /path/to/resource.html
• Sorgu: param1=value1&param2=value2
• Parça: section1

Yaygın Şemalar

• http: Köprü Metni Aktarım Protokolü (Hypertext Transfer Protocol) web sayfalarını aktarmak için kullanılır. Şifrelenmemiş bir protokoldür.
• https: Köprü Metni Aktarım Protokolü Güvenli (Hypertext Transfer Protocol Secure) http'nin şifrelenmiş halidir. Güvenli web iletişimi için kullanılır. Güvenlik Sertifikası kullanır.
• ftp: Dosya Aktarım Protokolü (File Transfer Protocol) dosyaları bir sunucuya yüklemek veya sunucudan indirmek için kullanılır.
• mailto: E-posta adreslerini belirtmek ve e-posta istemcisini açmak için kullanılır.
• tel: Telefon numaralarını belirtmek ve telefon uygulamasını açmak için kullanılır.
• file: Yerel dosyalara erişmek için kullanılır. Genellikle web tarayıcılarında güvenlik nedeniyle kısıtlanmıştır.
• data: Veriyi doğrudan URL içinde gömmek için kullanılır (örneğin, küçük resimler).
• ssh: Secure Shell (Güvenli Kabuk) protokolü, uzak sunuculara güvenli bir şekilde erişmek için kullanılır.
• ws ve wss: WebSocket protokolleri, gerçek zamanlı iletişim için kullanılır. wss şifrelenmiş WebSocket bağlantısıdır.
• rtsp: Gerçek Zamanlı Akış Protokolü (Real Time Streaming Protocol) ses ve video akışı için kullanılır.

URL Kodlama

URL'ler sadece belirli karakterleri içerebilir. Diğer karakterlerin (örneğin, boşluklar, Türkçe karakterler, özel semboller) URL içinde kullanılabilmesi için URL kodlaması (URL encoding) veya yüzde kodlaması (percent-encoding) adı verilen bir yöntem kullanılır. Bu yöntemde, özel karakterler % karakteri ve ardından karakterin ASCII kodunun onaltılık (hexadecimal) değeri ile temsil edilir. Örneğin:

• Boşluk: %20
• ?: %3F
• &: %26
• #: %23
• ı: %C4%B1
• ğ: %C4%9F
• ş: %C5%9F
• ç: %C3%A7
• ö: %C3%B6
• ü: %C3%BC

URL'lerin Önemi

• Web Erişilebilirliği: URL'ler, internet üzerindeki kaynaklara erişmenin temel yoludur.
• SEO (Arama Motoru Optimizasyonu): İyi yapılandırılmış URL'ler, arama motorlarının web sitelerini daha iyi anlamasına ve sıralamasına yardımcı olabilir. SEO önemli bir pazarlama stratejisidir.
• Kullanıcı Deneyimi: Anlamlı ve kolay okunabilir URL'ler, kullanıcıların bir web sayfasının içeriği hakkında fikir edinmesine ve bağlantıları paylaşmasına yardımcı olur. Kullanıcı Deneyimi (UX) web siteleri için çok önemlidir.
• Uygulama Geliştirme: URL şemaları, mobil ve masaüstü uygulamaları arasında veri alışverişi ve bağlantı kurma için kullanılır.

İlgili Kavramlar

• URI (Tekdüzen Kaynak Tanımlayıcı): URL'lerin daha genel bir üst kümesidir.
• URN (Tekdüzen Kaynak Adı): Kaynağın konumundan bağımsız olarak tanımlanmasını sağlar.
• Alan Adı (Domain Name): Web sitelerinin ve diğer internet servislerinin kolayca hatırlanabilen adıdır.
• IP Adresi: Bir cihazın internet üzerindeki sayısal adresidir.
• HTTP Başlıkları: Web sunucusu ve istemci arasında gönderilen ek bilgilerdir.
• Web Sunucusu: HTTP isteklerini işleyen yazılım ve donanım kombinasyonudur.

Sonuç

URL şemaları, internetin temel taşlarından biridir ve internet üzerindeki kaynaklara erişimi mümkün kılar. Doğru ve etkili URL kullanımı, web sitelerinin başarısı, SEO performansı ve kullanıcı deneyimi açısından kritik öneme sahiptir.