T-129 Atak Helikopteri
T-129 Atak, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) (TAI) tarafından AgustaWestland firmasının lisansı altında üretilen, çift motorlu, tandem oturma düzenine sahip, yeni nesil bir taarruz ve taktik keşif helikopteridir. Helikopter, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) taarruz helikopteri ihtiyacını karşılamak amacıyla geliştirilmiştir. T-129, özellikle sıcak hava ve yüksek irtifa koşullarında üstün performans göstermesi için tasarlanmıştır.
Geliştirme Süreci
- İhtiyaç: TSK, 1990'lı yılların sonlarından itibaren modern bir taarruz helikopterine ihtiyaç duymaya başlamıştır. Bu ihtiyacın karşılanması için çeşitli alternatifler değerlendirilmiş ve sonunda AgustaWestland ile ortak geliştirme ve üretim konusunda anlaşmaya varılmıştır.
- Proje Başlangıcı: 2007 yılında, TUSAŞ ile AgustaWestland arasında T-129 Atak helikopterinin ortak üretimi için sözleşme imzalanmıştır. Bu sözleşme, T-129'un Türkiye'ye özgü aviyonik sistemler, silah sistemleri ve yazılımlarla donatılmasını da kapsamaktadır.
- Test ve Değerlendirme: İlk T-129 prototipleri, 2009 yılında uçuş testlerine başlamıştır. Yoğun test ve değerlendirme süreçlerinden sonra, helikopterin performansı ve güvenilirliği doğrulanmıştır.
- Seri Üretim: Seri üretim, 2011 yılında başlamış ve ilk teslimatlar 2014 yılında Türk Kara Kuvvetleri'ne yapılmıştır.
Tasarım ve Özellikler
- Genel Tasarım: T-129, AgustaWestland AW129 platformunu temel almaktadır. Tandem kokpit düzeni, pilot ve silah sistemleri operatörünün (nişancı) ayrı ayrı görev yapmasına olanak tanır. Helikopterin gövdesi, balistik koruma sağlayan kompozit malzemelerden yapılmıştır.
- Motor: T-129, iki adet Rolls-Royce/Honeywell CTS800-4A turboshaft motoruyla donatılmıştır. Bu motorlar, helikoptere yüksek güç-ağırlık oranı sağlayarak, sıcak ve yüksek irtifa koşullarında üstün performans imkanı sunar.
- Aviyonik Sistemler: T-129, gelişmiş bir aviyonik suite sahiptir. Bu suite, FLIR (Forward Looking Infrared) sistemi, lazer mesafe ölçer, hedef işaretleme sistemi, navigasyon sistemleri ve gelişmiş bir kokpit ekranı dahildir.
- Silah Sistemleri: T-129, geniş bir silah yelpazesi taşıyabilmektedir. Bu silahlar arasında 20 mm'lik top, güdümlü tanksavar füzeleri (ATGM), havadan havaya füzeler (AAM) ve güdümsüz roketler bulunmaktadır.
- Tanksavar Füzesi: Roketsan üretimi Mızrak-U (UMTAS) tanksavar füzesi, T-129'un başlıca tanksavar silahıdır.
- Havadan Havaya Füze: Roketsan üretimi Stinger veya benzeri havadan havaya füzeler, helikopterin hava savunma yeteneğini artırır.
- Güdümsüz Roketler: 70 mm'lik güdümsüz roketler, yakın destek görevlerinde kullanılmaktadır.
- Elektronik Harp: T-129, elektronik harp (EH) sistemleriyle donatılmıştır. Bu sistemler, helikopteri radar güdümlü füzelere karşı korur ve düşman radarlarının yerini tespit etmeye yardımcı olur.
Varyantlar
- T-129A: İlk üretilen versiyon olup, daha çok keşif ve hafif taarruz görevleri için tasarlanmıştır. Silah kapasitesi daha sınırlıdır.
- T-129B: Daha gelişmiş bir versiyon olup, tam teşekküllü bir taarruz helikopteridir. Daha fazla silah taşıyabilir ve daha gelişmiş aviyonik sistemlere sahiptir. Mızrak-U (UMTAS) gibi modern tanksavar füzelerini kullanabilir.
Teknik Özellikler (T-129B)
- Mürettebat: 2 (Pilot ve Nişancı)
- Uzunluk: 14.60 metre
- Rotor Çapı: 11.90 metre
- Yükseklik: 3.40 metre
- Boş Ağırlık: 2,900 kg
- Maksimum Kalkış Ağırlığı: 5,000 kg
- Motor: 2 x Rolls-Royce/Honeywell CTS800-4A turboshaft
- Motor Gücü: 1,014 kW (her biri)
- Maksimum Hız: 280 km/sa
- Servis Tavanı: 6,096 metre
- Menzil: 561 km
- Silahlar: 20 mm top, Mızrak-U (UMTAS) tanksavar füzesi, Stinger havadan havaya füzesi, 70 mm roketler
Kullanımı
T-129 Atak helikopteri, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından çeşitli operasyonlarda aktif olarak kullanılmaktadır. Özellikle terörle mücadele operasyonlarında önemli bir rol oynamaktadır. Helikopterin yüksek manevra kabiliyeti, hassas vuruş yeteneği ve gece görüş sistemleri, zorlu arazi koşullarında ve gece operasyonlarında etkili bir şekilde görev yapmasını sağlamaktadır. Ayrıca, T-129'lar sınır ötesi operasyonlarda da kullanılmıştır.
İhracat
T-129 Atak helikopterine bazı ülkeler tarafından ilgi gösterilmiştir.
- Pakistan: Pakistan, 30 adet T-129 Atak helikopteri satın almak için Türkiye ile anlaşma imzalamıştır. Ancak, motor tedarikinde yaşanan sorunlar nedeniyle teslimatlar gecikmiştir. ABD tarafından CTS800 motorlarının ihracatına getirilen kısıtlamalar, teslimatların önündeki en büyük engeldir.
- Filipinler: Filipinler, T-129 Atak helikopteri satın alan ülkelerden biridir.
Eleştiriler ve Tartışmalar
T-129 Atak helikopteri projesi, bazı eleştirilere ve tartışmalara da konu olmuştur. Özellikle, motor tedarikinde yaşanan sorunlar ve ABD'nin ihracat kısıtlamaları, projenin geleceği hakkında soru işaretleri yaratmıştır. Ayrıca, helikopterin maliyeti ve yerli katkı oranı da tartışma konuları arasında yer almaktadır.
Gelecek
TUSAŞ, T-129 Atak helikopterinin geliştirilmesine ve modernizasyonuna devam etmektedir. Yerli motor geliştirme çalışmaları ve yeni silah sistemlerinin entegrasyonu gibi projeler, helikopterin yeteneklerini artırmayı hedeflemektedir. Ayrıca, T-129'un ihracat potansiyelini artırmak için de çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Türkiye'nin milli taarruz helikopteri projesi olan T-929 Atak 2'nin geliştirilmesi, T-129'un yerini alması beklenen bir sonraki adımdır.