glikoliz ne demek?

Glikoliz, hücrelerde glikozun (şekerin) pirüvata veya laktata parçalanması sürecidir ve enerji üretimi için temel bir metabolik yoldur. Anaerobik (oksijensiz) koşullarda da gerçekleşebilir.

Glikolizin Aşamaları:

1. Enerji Yatırım Fazı: Glikoz molekülü aktif hale getirilmek için 2 ATP harcanır.

   • Glikozun fosforillenmesi (https://www.nedemek.page/kavramlar/fosforillenme): Glikoz, glikoz-6-fosfata dönüşür.
   • Fruktoz-6-fosfatın fosforillenmesi: Fruktoz-1,6-bisfosfata dönüşür.
   • Bu fazda 2 ATP tüketilir.

2. Enerji Üretim Fazı: Glikoz molekülü iki adet üç karbonlu moleküle (gliseraldehit-3-fosfat) parçalanır. Bu moleküller daha sonra pirüvata dönüştürülür ve bu süreçte ATP ve NADH üretilir.

   • Gliseraldehit-3-fosfatın oksidasyonu ve fosforillenmesi: 1,3-bisfosfogliserata dönüşür. Bu adımda NADH üretilir.
   • ATP üretimi (Substrat düzeyinde fosforilasyon): 1,3-bisfosfogliserat ve fosfoenolpirüvat moleküllerinden ATP üretilir.
   • Pirüvat oluşumu. (https://www.nedemek.page/kavramlar/pirüvat)
   • Bu fazda 4 ATP üretilir (net kazanç 2 ATP'dir).

Glikolizin Sonuçları:

• Net ATP Üretimi: Glikoliz, glikoz molekülü başına net 2 ATP üretir.
• NADH Üretimi: Glikoliz sırasında 2 NADH molekülü üretilir. NADH, elektron taşıma zincirinde daha fazla ATP üretimi için kullanılabilir.
• Pirüvat veya Laktat Üretimi: Oksijen varlığında pirüvat Krebs döngüsüne girer. Oksijen yokluğunda ise pirüvat laktata dönüştürülür (fermantasyon). (https://www.nedemek.page/kavramlar/fermantasyon)

Glikolizin Düzenlenmesi:

Glikoliz, hücrenin enerji ihtiyacına göre sıkı bir şekilde düzenlenir. Bu düzenleme, enzimatik reaksiyonların hızını etkileyen allosterik efektörler ve hormonlar aracılığıyla gerçekleşir. (https://www.nedemek.page/kavramlar/allosterik%20efektör) ve (https://www.nedemek.page/kavramlar/hormonlar)

• Fosfofruktokinaz (PFK): Glikolizin hızını belirleyen anahtar enzimdir. ATP, sitrat ve düşük pH PFK'yı inhibe ederken, AMP ve fruktoz-2,6-bisfosfat aktive eder.
• Hekzokinaz: Glikozu glikoz-6-fosfata dönüştüren ilk enzimdir. Glikoz-6-fosfat tarafından inhibe edilir.
• Pirüvat Kinaz: Fosfoenolpirüvattan pirüvat oluşumunu katalizleyen enzimdir. ATP ve alanin tarafından inhibe edilirken, fruktoz-1,6-bisfosfat tarafından aktive edilir.

Glikoliz, enerji üretimi için kritik bir yoldur ve birçok metabolik süreçle bağlantılıdır. Özellikle kanser hücreleri gibi hızlı bölünen hücreler, enerji ihtiyaçlarını karşılamak için glikolize bağımlıdır.