giardia ne demek?

Giardia Hakkında Kapsamlı Bilgi

Giardia, Giardia lamblia (syn. Giardia intestinalis, Giardia duodenalis) adlı tek hücreli, flagellalı bir parazitin neden olduğu bir bağırsak enfeksiyonudur. Dünya çapında yaygın olarak görülen ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sağlık sorunudur. Giardia, hem insanları hem de hayvanları etkileyebilir ve kontamine su veya gıda yoluyla bulaşır.

İçindekiler

1. Giriş

Giardiyazis, Giardia parazitinin neden olduğu bir bağırsak enfeksiyonudur. Parazit, kist ve trofozoit olmak üzere iki farklı formda bulunur. Kistler, enfeksiyonun bulaşmasında rol oynayan dirençli formlardır ve dış ortamda uzun süre canlı kalabilirler. Trofozoitler ise bağırsakta çoğalan ve hastalığa neden olan formlardır.

2. Etyoloji

Giardia lamblia, protozoa aleminin bir üyesidir. Mikroskopik olarak incelendiğinde armut veya yaprak şeklinde görünen bir parazittir. Dört çift flagellası (kamçı) bulunur ve bu flagellalar hareket etmesini sağlar. Giardia'nın yaşam döngüsü iki aşamadan oluşur:

Kist: Dayanıklı, bulaşıcı form. Dış ortamda aylarca canlı kalabilir.
Trofozoit: Bağırsakta çoğalan ve hastalığa neden olan form.

3. Epidemiyoloji

Giardia enfeksiyonu dünya çapında yaygın olarak görülür, ancak özellikle gelişmekte olan ülkelerde, hijyen koşullarının yetersiz olduğu bölgelerde ve kalabalık ortamlarda (örneğin, kreşler) daha sık rastlanır. Su kaynaklarının fekal kontaminasyonu, salgınlara neden olabilir. Seyahat edenlerde de sıkça görülür ("gezgin ishali").

4. Bulaşma Yolları

Giardia, genellikle aşağıdaki yollarla bulaşır:

Kontamine su: Kistlerle kontamine olmuş içme suyu veya yüzme suyu (göller, nehirler, havuzlar).
Kontamine gıda: Kistlerle kontamine olmuş çiğ veya az pişmiş gıdalar.
Kişiden kişiye: Özellikle kötü hijyen koşullarında, fekal-oral yolla (örneğin, ellerin yıkanmaması).
Hayvanlardan insanlara: Bazı hayvanlar Giardia taşıyıcısı olabilir ve insanlara bulaştırabilir. Bu durum özellikle vahşi yaşamda ve çiftlik hayvanlarında önemlidir.

5. Patogenez

Giardia kistleri ağız yoluyla alındıktan sonra mide asidine maruz kalır ve ince bağırsağa ulaşır. Burada kistler açılarak trofozoitlere dönüşür. Trofozoitler, ince bağırsağın duvarına yapışarak çoğalır ve besin emilimini bozabilir. Giardia, genellikle invaziv bir parazit değildir, yani bağırsak duvarını doğrudan işgal etmez. Ancak, bağırsak yüzeyini kaplayarak ve inflamasyona neden olarak malabsorpsiyona yol açabilir.

6. Klinik Belirtiler

Giardia enfeksiyonunun belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti görülmezken (asemptomatik taşıyıcılar), bazılarında ise şiddetli belirtiler ortaya çıkabilir. Başlıca belirtiler şunlardır:

İshal: Sulu, yağlı ve kötü kokulu olabilir.
Karın ağrısı ve kramplar: Genellikle şişkinlik ve gaz ile birlikte görülür.
Bulantı ve kusma: Özellikle enfeksiyonun başlangıcında sık görülür.
İştahsızlık: Kilo kaybına neden olabilir.
Yorgunluk ve halsizlik:
Kötü kokulu geğirme: Genellikle hidrojen sülfür kokusuna benzer.

Belirtiler genellikle enfeksiyondan 1-3 hafta sonra başlar ve birkaç hafta sürebilir. Bazı durumlarda, enfeksiyon kronikleşebilir ve uzun süreli belirtilere neden olabilir.

7. Tanı

Giardiyazis tanısı genellikle dışkı örneğinin mikroskopik incelemesiyle konulur. Dışkıda Giardia kistleri veya trofozoitleri aranır. Ancak, parazitlerin dışkıda her zaman bulunmaması nedeniyle, tanı koymak için birden fazla dışkı örneği incelenmesi gerekebilir. Diğer tanı yöntemleri şunlardır:

Dışkı antijen testi: Dışkıda Giardia antijenlerini tespit etmek için kullanılır. Mikroskopik incelemeye göre daha duyarlı olabilir.
Duodenal biyopsi: Nadiren, özellikle kronik enfeksiyonlarda ve diğer tanı yöntemlerinin sonuç vermediği durumlarda, ince bağırsaktan biyopsi alınarak Giardia aranabilir.
Moleküler testler (PCR): Dışkı örneklerinde Giardia DNA'sını tespit etmek için kullanılır. Çok duyarlı ve spesifik bir yöntemdir, ancak maliyeti diğer yöntemlere göre daha yüksektir.

8. Tedavi

Giardiyazis tedavisi genellikle antiparaziter ilaçlarla yapılır. En sık kullanılan ilaçlar şunlardır:

Metronidazol: Yetişkinlerde ve çocuklarda yaygın olarak kullanılan bir ilaçtır. Yan etkileri arasında mide bulantısı, baş ağrısı ve metalik tat sayılabilir.
Tinidazol: Metronidazole benzer bir ilaçtır, ancak genellikle tek doz olarak kullanılır.
Albendazol: Genellikle çocuklarda ve metronidazol veya tinidazola dirençli vakalarda kullanılır.
Nitazoksanid: Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde kullanılabilen geniş spektrumlu bir antiparaziter ilaçtır.

Tedavi süresi genellikle 5-7 gündür. Tedaviye ek olarak, bol sıvı tüketilmesi ve beslenmeye dikkat edilmesi önemlidir. Asemptomatik taşıyıcıların tedavi edilip edilmemesi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak, bulaşma riskini azaltmak için genellikle tedavi önerilir.

9. Korunma

Giardiyazisten korunma için aşağıdaki önlemler alınabilir:

El hijyeni: Özellikle tuvaletten sonra ve yemeklerden önce ellerin sabun ve suyla iyice yıkanması.
Su güvenliği: Güvenilir kaynaklardan su içilmesi veya suyun kaynatılarak veya filtrelenerek kullanılması.
Gıda güvenliği: Çiğ veya az pişmiş gıdalardan kaçınılması, sebze ve meyvelerin iyice yıkanması.
Seyahat önlemleri: Riskli bölgelerde şişelenmiş su tercih edilmesi, buzdan kaçınılması ve iyi pişmiş gıdaların tüketilmesi.
Yüzme havuzu hijyeni: Yüzme havuzlarına girmeden önce ve sonra duş alınması, havuzda su yutmaktan kaçınılması.

10. Komplikasyonlar

Giardia enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşir veya tedaviyle kontrol altına alınır. Ancak, bazı durumlarda komplikasyonlar ortaya çıkabilir:

Malabsorpsiyon: Besin emiliminin bozulması nedeniyle vitamin eksiklikleri ve kilo kaybı. Özellikle laktoz intoleransı gelişebilir.
Dehidratasyon: Şiddetli ishal ve kusma nedeniyle vücudun su kaybetmesi.
Reaktif artrit: Nadiren, eklem iltihabına neden olabilir.
Büyüme geriliği: Çocuklarda kronik enfeksiyon durumunda büyüme ve gelişme geriliği görülebilir.
İrritabl bağırsak sendromu (IBS): Giardiyazis sonrası bazı kişilerde IBS benzeri semptomlar gelişebilir.

11. Prognoz

Giardiyazis genellikle tedaviye iyi yanıt verir ve prognozu iyidir. Ancak, tedavi edilmeyen vakalarda kronikleşebilir ve uzun süreli belirtilere neden olabilir.

12. Araştırma

Giardia üzerine yapılan araştırmalar, parazitin biyolojisi, patogenezi, tanısı ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmeyi amaçlamaktadır. Son yıllarda, Giardia'nın genetik yapısı ve bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri üzerine yoğunlaşılmaktadır. Ayrıca, yeni tanı yöntemleri ve ilaçlar geliştirilmeye çalışılmaktadır.

13. Ayrıca Bakınız

14. Kaynakça

(Buraya güvenilir kaynaklardan referanslar eklenebilir: örneğin, CDC, WHO, tıp dergileri, vb.)