eşarilik ne demek?

Eşarilik, İslam düşüncesinde önemli bir itikadi (inanç esasları) mezhebidir. 10. yüzyılda Ebu'l-Hasan el-Eş'ari tarafından kurulan bu mezhep, akıl ve nakli (Kur'an ve Sünnet) uzlaştırmaya çalışan bir yaklaşım sergiler.

Eşariliğin temel prensipleri şunlardır:

• Allah'ın Sıfatları: Eşariler, Allah'ın zati (varlığı ile ilgili) ve fiili (eylemleri ile ilgili) sıfatları olduğunu kabul ederler. Ancak bu sıfatların mahiyetini (neliğini) bilmenin mümkün olmadığını savunurlar. Bu konuda te'vil yöntemini kullanırlar.

• Kader: Eşariler, kader konusunda cebr ve ihtiyar arasında bir orta yol izlerler. Onlara göre her şey Allah'ın ilmi dahilindedir ve O'nun takdiri ile gerçekleşir. Ancak insan, fiillerinde tamamen mecbur değildir. Allah, insana bir "kesb" (kazanma) yeteneği vermiştir. İnsan, bu yeteneği kullanarak fiili işler ve bu fiilin sorumluluğunu taşır.

• Kur'an'ın Mahiyeti: Eşariler, Kur'an'ın Allah'ın kelamı olduğunu ve yaratılmamış olduğunu kabul ederler. Ancak Kur'an'ın lafızları (okunan ve yazılan şekli) mahluktur (yaratılmıştır).

• Akıl ve Nakil İlişkisi: Eşariler, akıl ve naklin birbirini tamamladığını düşünürler. Akıl, dinin temel prensiplerini anlamada ve yorumlamada önemli bir araçtır. Ancak aklın sınırları vardır ve her şeyi kavraması mümkün değildir. Bu nedenle nakil (Kur'an ve Sünnet) olmadan dinin doğru anlaşılması mümkün değildir.

• İman: Eşariler, imanın tasdik (kalben inanmak), ikrar (dille söylemek) ve amelden (ibadet etmek) oluştuğunu kabul ederler. Ancak amelin imanın bir parçası olup olmadığı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.

Eşarilik, İslam dünyasında geniş bir coğrafyada yayılmış ve birçok önemli alim tarafından benimsenmiştir. Günümüzde de özellikle Sünni İslam anlayışında önemli bir yer tutmaktadır.