# Bitki Yetiştirme
**Bitki yetiştirme**, insanlığın en temel faaliyetlerinden biridir ve temel olarak gıda, lif, ilaç ve diğer birçok önemli kaynağı elde etmek amacıyla bitkilerin kontrollü bir şekilde büyütülmesi ve geliştirilmesidir. Bu süreç, tarım, bahçecilik, ormancılık ve süs bitkiciliği gibi çeşitli disiplinleri kapsar.
## İçindekiler
1. [Tarihçe](#tarihce)
2. [Bitki Yetiştirme Yöntemleri](#bitki-yetistirme-yontemleri)
* [Tarla Tarımı](#tarla-tarimi)
* [Bahçecilik](#bahcecilik)
* [Saksıda Bitki Yetiştirme](#saksida-bitki-yetistirme)
* [Hidroponik](#hidroponik)
* [Aeroponik](#aeroponik)
* [Dikey Tarım](#dikey-tarim)
3. [Bitki Yetiştirme Süreci](#bitki-yetistirme-sureci)
* [Toprak Hazırlığı](#toprak-hazirligi)
* [Tohum Seçimi ve Ekim](#tohum-secimi-ve-ekim)
* [Sulama](#sulama)
* [Gübreleme](#gubreleme)
* [Zararlı ve Hastalıklarla Mücadele](#zararli-ve-hastaliklarla-mucadele)
* [Hasat](#hasat)
4. [Bitki Besin Elementleri](#bitki-besin-elementleri)
* [Makro Besin Elementleri](#makro-besin-elementleri)
* [Mikro Besin Elementleri](#mikro-besin-elementleri)
5. [Bitki Hastalıkları ve Zararlıları](#bitki-hastaliklari-ve-zararlilari)
6. [Sürdürülebilir Bitki Yetiştirme](#surdurulebilir-bitki-yetistirme)
7. [Önemli Bitki Türleri](#onemli-bitki-turleri)
* [Tahıllar](#tahillar)
* [Baklagiller](#baklagiller)
* [Meyveler](#meyveler)
* [Sebzeler](#sebzeler)
8. [Bitki Yetiştirme ve Ekonomi](#bitki-yetistirme-ve-ekonomi)
9. [Kaynakça](#kaynakca)
## 1. Tarihçe <a name="tarihce"></a>
Bitki yetiştirme, [Neolitik Çağ](https://www.nedemek.page/kavramlar/neolitik%20çağ)'dan beri insanlığın temel uğraşlarından biri olmuştur. İlk olarak yabani bitkilerin toplanmasıyla başlayan bu süreç, zamanla bitkilerin seçilerek ekilmesi ve genetik olarak iyileştirilmesiyle gelişmiştir. [Mezopotamya](https://www.nedemek.page/kavramlar/mezopotamya) ve [Çin](https://www.nedemek.page/kavramlar/çin) gibi bölgelerde tarımın başlaması, insanlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Zamanla sulama sistemleri, [gübre](https://www.nedemek.page/kavramlar/gübre) kullanımı ve [tarım aletleri](https://www.nedemek.page/kavramlar/tarım%20aletleri) geliştirilerek bitki yetiştirme verimliliği artırılmıştır. [Sanayi Devrimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/sanayi%20devrimi) ile birlikte mekanizasyon ve kimyasal gübrelerin kullanımı, tarımda büyük bir dönüşüm yaratmıştır.
## 2. Bitki Yetiştirme Yöntemleri <a name="bitki-yetistirme-yontemleri"></a>
Bitki yetiştirme, farklı amaçlar ve koşullar için çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilebilir.
### Tarla Tarımı <a name="tarla-tarimi"></a>
Geniş arazilerde, genellikle [tahıllar](https://www.nedemek.page/kavramlar/tahıllar), [baklagiller](https://www.nedemek.page/kavramlar/baklagiller) ve [endüstri bitkileri](https://www.nedemek.page/kavramlar/endüstri%20bitkileri) gibi ürünlerin yetiştirildiği geleneksel bir yöntemdir. Tarla tarımında, [toprak işleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/toprak%20işleme), [sulama](https://www.nedemek.page/kavramlar/sulama), [gübreleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/gübreleme) ve [zararlı kontrolü](https://www.nedemek.page/kavramlar/zararlı%20kontrolü) gibi uygulamalar büyük önem taşır.
### Bahçecilik <a name="bahcecilik"></a>
Daha küçük alanlarda, genellikle [meyveler](https://www.nedemek.page/kavramlar/meyveler), [sebzeler](https://www.nedemek.page/kavramlar/sebzeler) ve [süs bitkileri](https://www.nedemek.page/kavramlar/süs%20bitkileri) gibi yüksek değerli ürünlerin yetiştirildiği bir yöntemdir. Bahçecilik, daha yoğun bir emek ve dikkat gerektirir.
### Saksıda Bitki Yetiştirme <a name="saksida-bitki-yetistirme"></a>
[Ev](https://www.nedemek.page/kavramlar/ev) veya [ofis](https://www.nedemek.page/kavramlar/ofis) gibi kapalı alanlarda veya [balkon](https://www.nedemek.page/kavramlar/balkon) ve [teras](https://www.nedemek.page/kavramlar/teras) gibi sınırlı alanlarda bitki yetiştirmek için kullanılan bir yöntemdir. [Saksı seçimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/saksı%20seçimi), [toprak seçimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/toprak%20seçimi), [sulama](https://www.nedemek.page/kavramlar/sulama) ve [gübreleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/gübreleme) gibi faktörler önemlidir.
### Hidroponik <a name="hidroponik"></a>
Topraksız tarım olarak da bilinen hidroponik, bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin su içinde çözülmüş olarak verildiği bir yöntemdir. Bu yöntem, su tasarrufu sağlar ve verimliliği artırır. [NFT (Besin Film Tekniği)](https://www.nedemek.page/kavramlar/NFT%20(Besin%20Film%20Tekniği)), [derin su kültürü](https://www.nedemek.page/kavramlar/derin%20su%20kültürü) ve [taş yünü](https://www.nedemek.page/kavramlar/taş%20yünü) gibi farklı hidroponik sistemler bulunmaktadır.
### Aeroponik <a name="aeroponik"></a>
Bitki köklerinin havada asılı durduğu ve besin solüsyonunun püskürtülerek verildiği bir topraksız tarım yöntemidir. Aeroponik, bitkilerin daha hızlı büyümesini ve daha yüksek verim elde edilmesini sağlar.
### Dikey Tarım <a name="dikey-tarim"></a>
Kapalı alanlarda, üst üste yerleştirilmiş katmanlarda bitki yetiştirilen bir yöntemdir. Dikey tarım, şehirlerde [gıda üretimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/gıda%20üretimi) için sürdürülebilir bir çözüm sunar ve su, enerji ve [alan tasarrufu](https://www.nedemek.page/kavramlar/alan%20tasarrufu) sağlar.
## 3. Bitki Yetiştirme Süreci <a name="bitki-yetistirme-sureci"></a>
Bitki yetiştirme süreci, başarılı bir hasat elde etmek için dikkatli bir planlama ve uygulama gerektirir.
### Toprak Hazırlığı <a name="toprak-hazirligi"></a>
Toprağın bitki yetiştirme için uygun hale getirilmesi sürecidir. [Toprak analizi](https://www.nedemek.page/kavramlar/toprak%20analizi) yaparak toprağın besin içeriği ve pH değeri belirlenir. Gerekli ise [kireçleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/kireçleme), [gübreleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/gübreleme) ve [toprak işleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/toprak%20işleme) gibi işlemler yapılır.
### Tohum Seçimi ve Ekim <a name="tohum-secimi-ve-ekim"></a>
[Tohum seçimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/tohum%20seçimi), yetiştirilecek bitki türüne, iklim koşullarına ve toprak özelliklerine göre yapılmalıdır. [Kaliteli tohum](https://www.nedemek.page/kavramlar/kaliteli%20tohum) kullanmak, verimli bir hasat için önemlidir. Tohumlar, uygun derinlikte ve aralıklarla ekilmelidir.
### Sulama <a name="sulama"></a>
Bitkilerin su ihtiyacını karşılamak için yapılan bir işlemdir. [Sulama yöntemi](https://www.nedemek.page/kavramlar/sulama%20yöntemi), bitki türüne, toprak tipine ve iklim koşullarına göre belirlenir. [Damlama sulama](https://www.nedemek.page/kavramlar/damlama%20sulama), [yağmurlama sulama](https://www.nedemek.page/kavramlar/yağmurlama%20sulama) ve [yüzey sulama](https://www.nedemek.page/kavramlar/yüzey%20sulama) gibi farklı sulama yöntemleri bulunmaktadır.
### Gübreleme <a name="gubreleme"></a>
Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini toprağa veya yapraklara verme işlemidir. [Organik gübreler](https://www.nedemek.page/kavramlar/organik%20gübreler) (kompost, hayvan gübresi vb.) ve [kimyasal gübreler](https://www.nedemek.page/kavramlar/kimyasal%20gübreler) (azotlu, fosforlu, potasyumlu gübreler) kullanılabilir. [Gübreleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/gübreleme) zamanı ve miktarı, bitki türüne ve toprak analizine göre belirlenmelidir.
### Zararlı ve Hastalıklarla Mücadele <a name="zararli-ve-hastaliklarla-mucadele"></a>
Bitkileri zararlılardan (böcekler, [mantarlar](https://www.nedemek.page/kavramlar/mantarlar), virüsler vb.) korumak için yapılan işlemlerdir. [Biyolojik mücadele](https://www.nedemek.page/kavramlar/biyolojik%20mücadele), [kimyasal mücadele](https://www.nedemek.page/kavramlar/kimyasal%20mücadele) ve [kültürel önlemler](https://www.nedemek.page/kavramlar/kültürel%20önlemler) gibi farklı yöntemler kullanılabilir.
### Hasat <a name="hasat"></a>
Bitkilerin olgunlaştıktan sonra toplanması işlemidir. [Hasat zamanı](https://www.nedemek.page/kavramlar/hasat%20zamanı), bitki türüne ve ürünün kullanım amacına göre belirlenir.
## 4. Bitki Besin Elementleri <a name="bitki-besin-elementleri"></a>
Bitkilerin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için ihtiyaç duyduğu elementlerdir.
### Makro Besin Elementleri <a name="makro-besin-elementleri"></a>
Bitkilerin daha fazla miktarda ihtiyaç duyduğu elementlerdir. Bunlar:
* [Azot (N)](https://www.nedemek.page/kavramlar/azot%20(N))
* [Fosfor (P)](https://www.nedemek.page/kavramlar/fosfor%20(P))
* [Potasyum (K)](https://www.nedemek.page/kavramlar/potasyum%20(K))
* [Kalsiyum (Ca)](https://www.nedemek.page/kavramlar/kalsiyum%20(Ca))
* [Magnezyum (Mg)](https://www.nedemek.page/kavramlar/magnezyum%20(Mg))
* [Kükürt (S)](https://www.nedemek.page/kavramlar/kükürt%20(S))
### Mikro Besin Elementleri <a name="mikro-besin-elementleri"></a>
Bitkilerin daha az miktarda ihtiyaç duyduğu elementlerdir. Bunlar:
* [Demir (Fe)](https://www.nedemek.page/kavramlar/demir%20(Fe))
* [Mangan (Mn)](https://www.nedemek.page/kavramlar/mangan%20(Mn))
* [Çinko (Zn)](https://www.nedemek.page/kavramlar/çinko%20(Zn))
* [Bakır (Cu)](https://www.nedemek.page/kavramlar/bakır%20(Cu))
* [Bor (B)](https://www.nedemek.page/kavramlar/bor%20(B))
* [Molibden (Mo)](https://www.nedemek.page/kavramlar/molibden%20(Mo))
* [Klor (Cl)](https://www.nedemek.page/kavramlar/klor%20(Cl))
## 5. Bitki Hastalıkları ve Zararlıları <a name="bitki-hastaliklari-ve-zararlilari"></a>
Bitkilerin sağlığını olumsuz etkileyen ve verim kaybına neden olan faktörlerdir. [Mantar hastalıkları](https://www.nedemek.page/kavramlar/mantar%20hastalıkları), [bakteriyel hastalıklar](https://www.nedemek.page/kavramlar/bakteriyel%20hastalıklar), [virüs hastalıkları](https://www.nedemek.page/kavramlar/virüs%20hastalıkları) ve [böcek zararlıları](https://www.nedemek.page/kavramlar/böcek%20zararlıları) gibi çeşitli hastalık ve zararlılar bulunmaktadır.
## 6. Sürdürülebilir Bitki Yetiştirme <a name="surdurulebilir-bitki-yetistirme"></a>
Çevreye zarar vermeden, doğal kaynakları koruyarak ve gelecek nesillerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bitki yetiştirme yöntemidir. [Organik tarım](https://www.nedemek.page/kavramlar/organik%20tarım), [su tasarrufu](https://www.nedemek.page/kavramlar/su%20tasarrufu), [toprak sağlığını koruma](https://www.nedemek.page/kavramlar/toprak%20sağlığını%20koruma) ve [biyoçeşitliliği destekleme](https://www.nedemek.page/kavramlar/biyoçeşitliliği%20destekleme) gibi prensiplere dayanır.
## 7. Önemli Bitki Türleri <a name="onemli-bitki-turleri"></a>
İnsan beslenmesi ve ekonomisi için önemli olan bitki türleridir.
### Tahıllar <a name="tahillar"></a>
[Buğday](https://www.nedemek.page/kavramlar/buğday), [mısır](https://www.nedemek.page/kavramlar/mısır), [pirinç](https://www.nedemek.page/kavramlar/pirinç), [arpa](https://www.nedemek.page/kavramlar/arpa), [yulaf](https://www.nedemek.page/kavramlar/yulaf) gibi temel besin kaynaklarıdır.
### Baklagiller <a name="baklagiller"></a>
[Fasulye](https://www.nedemek.page/kavramlar/fasulye), [mercimek](https://www.nedemek.page/kavramlar/mercimek), [nohut](https://www.nedemek.page/kavramlar/nohut), [soya fasulyesi](https://www.nedemek.page/kavramlar/soya%20fasulyesi) gibi protein açısından zengin bitkilerdir.
### Meyveler <a name="meyveler"></a>
[Elma](https://www.nedemek.page/kavramlar/elma), [armut](https://www.nedemek.page/kavramlar/armut), [üzüm](https://www.nedemek.page/kavramlar/üzüm), [çilek](https://www.nedemek.page/kavramlar/çilek), [portakal](https://www.nedemek.page/kavramlar/portakal) gibi vitamin ve mineral açısından zengin bitkilerdir.
### Sebzeler <a name="sebzeler"></a>
[Domates](https://www.nedemek.page/kavramlar/domates), [biber](https://www.nedemek.page/kavramlar/biber), [salatalık](https://www.nedemek.page/kavramlar/salatalık), [marul](https://www.nedemek.page/kavramlar/marul), [havuç](https://www.nedemek.page/kavramlar/havuç) gibi vitamin, mineral ve lif açısından zengin bitkilerdir.
## 8. Bitki Yetiştirme ve Ekonomi <a name="bitki-yetistirme-ve-ekonomi"></a>
Bitki yetiştirme, [tarım ekonomisi](https://www.nedemek.page/kavramlar/tarım%20ekonomisi)'nin temelini oluşturur. Gıda üretimi, istihdam yaratma ve dış ticaret gibi alanlarda önemli bir rol oynar. [Tarım politikaları](https://www.nedemek.page/kavramlar/tarım%20politikaları) ve [tarımsal destekler](https://www.nedemek.page/kavramlar/tarımsal%20destekler), bitki yetiştirme sektörünün gelişimini etkiler.
## 9. Kaynakça <a name="kaynakca"></a>
* [FAO (Gıda ve Tarım Örgütü)](http://www.fao.org)
* [USDA (ABD Tarım Bakanlığı)](http://www.usda.gov)
* [Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı](https://www.tarimorman.gov.tr/)