Büveyhiler
Büveyhiler, 10. ve 11. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm sürmüş, köken olarak Deylemli olan Şii bir hanedandır. Abbasi Halifeliği'nin zayıflamasıyla ortaya çıkan siyasi boşluktan faydalanarak güçlenmişlerdir.
Kuruluş ve Yükseliş:
- Büveyhoğulları, Büveyh (Buye) isimli bir balıkçının üç oğlu olan Ali, Hasan ve Ahmed tarafından kurulmuştur.
-
- yüzyılın başlarında Deylem'de askeri güç elde ederek, sırasıyla Fars, Cibal ve Irak'ı ele geçirmişlerdir.
- 945 yılında Bağdat'a girerek Abbasi halifesini kontrol altına almışlar, ancak halifeliği tamamen ortadan kaldırmamışlardır.
Siyasi Yapı:
- Büveyhiler, Abbasi halifesini sembolik bir figür olarak bırakarak asıl iktidarı ellerinde tutmuşlardır.
- Emir unvanını kullanmışlar ve bölgelerinde otonom bir şekilde hüküm sürmüşlerdir.
- Devlet yönetiminde İranlı ve Deylemli unsurları öne çıkarmışlardır.
Kültürel ve Bilimsel Faaliyetler:
- Büveyhiler döneminde bilim, sanat ve edebiyat alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır.
- Bağdat, İsfahan ve Şiraz gibi şehirler önemli kültür merkezleri haline gelmiştir.
- Felsefe, tıp, matematik ve astronomi gibi alanlarda önemli çalışmalar yapılmıştır.
- Şii inancının yayılmasına katkıda bulunmuşlardır.
Ekonomik Durum:
- Büveyhiler, ele geçirdikleri bölgelerin zenginliklerini kullanarak güçlü bir ekonomik temel oluşturmuşlardır.
- Ticaret yollarının kontrolü ve vergi gelirleri önemli gelir kaynakları olmuştur.
- Ancak, iç savaşlar ve isyanlar ekonomik istikrarı zaman zaman sarsmıştır.
Yıkılış:
- Büveyhiler, iç çekişmeler, taht kavgaları ve askeri zayıflık nedeniyle zamanla güç kaybetmişlerdir.
-
- yüzyılın ortalarında Selçuklu Türkleri'nin yükselişiyle karşı karşıya kalmışlardır.
- 1055 yılında Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'in Bağdat'a girmesiyle Büveyhilerin egemenliği sona ermiştir.
- Fars bölgesindeki Büveyhiler ise bir süre daha varlıklarını sürdürmüşlerdir.
Önemli Kavramlar: