Adana şivesi, Türkiye Türkçesi'nin güney illerinden Adana ve çevresinde konuşulan ağız özelliğidir. Kendine özgü kelime ve deyimleriyle, telaffuz farklılıklarıyla dikkat çeker. Akdeniz Bölgesi'nin sıcakkanlı ve samimi insanlarının dili olan Adana şivesi, günlük konuşmalardan türkülere, fıkralardan şiirlere kadar geniş bir alanda yaşatılmaktadır.
Adana şivesi, ağırlıklı olarak Adana il sınırları içerisinde konuşulmakla birlikte, komşu iller olan Mersin, Osmaniye ve Hatay bölgelerinde de benzer özellikler gösteren ağızlar mevcuttur. Bu bölgeler arasındaki etkileşim, şivenin yayılımını ve farklı varyasyonlarını etkilemektedir.
Adana şivesini diğer ağızlardan ayıran temel özellikler şunlardır:
| Kelime/Deyim | Anlamı | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| Gadasını aldığım | Çok sevilen, değer verilen kişi için kullanılan sevgi sözü | "Gadasını aldığım, nerelerdesin sen?" |
| Hımmık | Ufak tefek, kısa boylu | "O hımmık çocuk, bütün işleri halletti." |
| Nanik yapmak | Alay etmek, küçük düşürmek | "Bana nanik yapma, ben de bilirim!" |
| Şırdan | Koyunun midesinin bir bölümünden yapılan yöresel yemek | "Akşam şırdan yiyelim mi?" |
| Bici bici | Nişasta, su ve pudra şekerinden yapılan Adana'ya özgü tatlı | "Yazın bici bici yemeden olmaz." |
| Gardaş | Kardeş | "N'aber gardaş?" |
| Oturuk | Utangaç, çekingen | "Çok oturuksun, biraz açıl." |
| Zıbarmak | Uyumak, yatmak | "Ben zıbarıyorum, sana iyi geceler." |
| İllede | Mutlaka, kesinlikle | "İllede gideceğim o konsere!" |
| Allak bullak | Karmakarışık, dağınık | "Odayı allak bullak etmişsin!" |
| Köynek | Gömlek | "Köynek giymeyi pek sevmem." |
| Sefersiz | Parasız, beş parasız | "Bu ay sefersiz kaldım." |
Adana şivesi, bölgenin kültürel kimliğinin önemli bir parçasıdır. Adana'nın kendine özgü mizah anlayışı, sıcakkanlılığı ve yaşam tarzı şiveye yansımıştır. Şive, türkülerde, halk oyunlarında, fıkralarda ve diğer kültürel etkinliklerde yaşatılmaktadır. Yerel sanatçılar ve yazarlar, eserlerinde Adana şivesini kullanarak bölgenin kültürel zenginliğini korumaya ve gelecek nesillere aktarmaya çalışmaktadır.
Adana şivesi, televizyon dizileri, filmler ve internet videoları aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaşmaktadır. Bazı yapımlarda şive, komik ve eğlenceli bir unsur olarak kullanılırken, bazılarında ise bölgenin gerçekçi bir portresini çizmek için kullanılmaktadır. Özellikle Çukur gibi dizilerde Adana şivesinin kullanımı, şivenin popülerliğini artırmıştır.
Adana şivesi, zengin kelime hazinesi, kendine özgü telaffuzu ve kültürel önemi ile Türkiye Türkçesi'nin önemli bir parçasıdır. Adana halkı, şivelerini yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak için çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Şive, bölgenin kimliğini yansıtan ve kültürel zenginliğini koruyan önemli bir unsurdur.