İşte açık kaynak kodlu yazılım hakkında kapsamlı bir markdown makalesi:
# Açık Kaynak Kodlu Yazılım (AKKY)
**Açık kaynak kodlu yazılım** (İngilizce: Open Source Software - OSS), kaynak kodunun herkesin incelemesine, kullanmasına, değiştirmesine ve dağıtmasına açık olduğu yazılım türüdür. Bu yaklaşım, yazılım geliştirme süreçlerinde şeffaflığı, iş birliğini ve topluluk odaklılığı teşvik eder. Açık kaynak lisansları, kullanıcıların yazılımı hangi koşullar altında kullanabileceğini, değiştirebileceğini ve dağıtabileceğini belirtir.
## İçindekiler
1. [Tanım ve Temel İlkeler](#tanım-ve-temel-ilkeler)
2. [Tarihçe](#tarihçe)
3. [Açık Kaynak Lisansları](#açık-kaynak-lisansları)
4. [Açık Kaynak Yazılımın Avantajları ve Dezavantajları](#açık-kaynak-yazılımın-avantajları-ve-dezavantajları)
5. [Açık Kaynak İş Modelleri](#açık-kaynak-iş-modelleri)
6. [Önemli Açık Kaynak Projeleri](#önemli-açık-kaynak-projeleri)
7. [Açık Kaynak Toplulukları](#açık-kaynak-toplulukları)
8. [Açık Kaynak ve Güvenlik](#açık-kaynak-ve-güvenlik)
9. [Açık Kaynak ve Telif Hakkı](#açık-kaynak-ve-telif-hakkı)
10. [Açık Kaynak Hareketi](#açık-kaynak-hareketi)
11. [Eleştiriler](#eleştiriler)
12. [Ayrıca Bakınız](#ayrıca-bakınız)
13. [Dış Bağlantılar](#dış-bağlantılar)
## 1. Tanım ve Temel İlkeler
Açık kaynak kodlu yazılım, [kaynak kodu](https://www.nedemek.page/kavramlar/kaynak%20kodu) (source code) kamuya açık olan ve genellikle belirli bir [açık kaynak lisansı](https://www.nedemek.page/kavramlar/açık%20kaynak%20lisansı) altında yayınlanan yazılımdır. Açık kaynaklı bir lisans altında yazılım, kullanıcıların yazılımı kullanmasına, incelemesine, değiştirmesine ve dağıtmasına izin verir. Bu, [kapalı kaynak](https://www.nedemek.page/kavramlar/kapalı%20kaynak) (proprietary) yazılımların aksine, kullanıcılara yazılım üzerinde daha fazla kontrol ve esneklik sağlar.
Açık kaynak kodlu yazılımın temel ilkeleri şunlardır:
* **Serbest Erişim:** Yazılımın kaynak koduna herkes erişebilir ve inceleyebilir.
* **Serbest Kullanım:** Yazılım, ticari amaçlar dahil olmak üzere herhangi bir amaçla kullanılabilir.
* **Serbest Dağıtım:** Yazılım, değiştirilmiş veya değiştirilmemiş haliyle serbestçe dağıtılabilir.
* **Türetilmiş Çalışmalar:** Yazılımın değiştirilmiş versiyonları oluşturulabilir ve dağıtılabilir.
* **Lisansın Korunması:** Yazılımı dağıtırken orijinal lisans koşulları korunmalıdır.
## 2. Tarihçe
Açık kaynak hareketinin kökleri, 1980'lerde [Richard Stallman](https://www.nedemek.page/kavramlar/richard%20stallman)'ın [Özgür Yazılım Vakfı](https://www.nedemek.page/kavramlar/Özgür%20Yazılım%20Vakfı) (Free Software Foundation - FSF) ile başlattığı [özgür yazılım](https://www.nedemek.page/kavramlar/özgür%20yazılım) hareketine dayanır. Özgür yazılım, kullanıcıların yazılımı kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlüğünü vurgular.
1990'ların sonlarında, "açık kaynak" terimi, özgür yazılımın ticari potansiyelini vurgulamak amacıyla ortaya çıktı. [Eric S. Raymond](https://www.nedemek.page/kavramlar/eric%20s.%20raymond) ve diğerleri tarafından kurulan [Açık Kaynak Girişimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/Açık%20Kaynak%20Girişimi) (Open Source Initiative - OSI), açık kaynak tanımını ve ilkelerini belirlemede önemli bir rol oynamıştır.
[Linux çekirdeği](https://www.nedemek.page/kavramlar/Linux%20çekirdeği)'nin başarısı, açık kaynak modelinin gücünü gösterdi ve birçok şirketin ve geliştiricinin bu yaklaşıma yönelmesine yol açtı.
## 3. Açık Kaynak Lisansları
Açık kaynak lisansları, yazılımın nasıl kullanılabileceğini, değiştirilebileceğini ve dağıtılabileceğini belirleyen yasal sözleşmelerdir. Farklı lisanslar farklı koşullar ve gereksinimler içerir. En yaygın açık kaynak lisanslarından bazıları şunlardır:
* **[MIT Lisansı](https://www.nedemek.page/kavramlar/MIT%20Lisansı):** Çok izin verici bir lisanstır. Yazılımın neredeyse her türlü kullanımına izin verir.
* **[GNU Genel Kamu Lisansı (GPL)](https://www.nedemek.page/kavramlar/GNU%20Genel%20Kamu%20Lisansı%20(GPL)):** Yazılımın ve türetilmiş çalışmaların da aynı lisans altında dağıtılmasını gerektirir ("copyleft" olarak da bilinir).
* **[Apache Lisansı 2.0](https://www.nedemek.page/kavramlar/Apache%20Lisansı%202.0):** Kullanıcılara geniş haklar verir ve patent ihlali konusunda koruma sağlar.
* **[BSD Lisansı](https://www.nedemek.page/kavramlar/BSD%20Lisansı):** MIT lisansına benzer şekilde izin verici bir lisanstır.
* **[Mozilla Kamu Lisansı 2.0 (MPL 2.0)](https://www.nedemek.page/kavramlar/Mozilla%20Kamu%20Lisansı%202.0%20(MPL%202.0)):** GPL ve Apache lisansları arasında bir denge kurmayı amaçlar.
## 4. Açık Kaynak Yazılımın Avantajları ve Dezavantajları
**Avantajları:**
* **Maliyet Etkinliği:** Açık kaynak yazılımlar genellikle ücretsizdir veya düşük maliyetlidir.
* **Şeffaflık:** Kaynak kodunun açık olması, hataların daha hızlı bulunmasını ve düzeltilmesini sağlar.
* **Esneklik:** Kullanıcılar, yazılımı ihtiyaçlarına göre özelleştirebilir ve değiştirebilir.
* **Topluluk Desteği:** Geniş bir topluluk tarafından desteklenen açık kaynak projeleri, hızlı ve etkili yardım sağlar.
* **Güvenlik:** Kaynak kodunun açık olması, güvenlik açıklarının daha hızlı tespit edilmesini ve giderilmesini sağlar.
* **Yenilikçilik:** Açık kaynak, iş birliğini teşvik ederek yenilikçi çözümlerin geliştirilmesini hızlandırır.
* **Satıcı Bağımlılığının Azalması:** Açık standartlar ve açık kaynaklı çözümler, bir satıcıya bağımlılığı azaltır.
**Dezavantajları:**
* **Destek Sınırlamaları:** Ticari destek her zaman mevcut olmayabilir.
* **Öğrenme Eğrisi:** Açık kaynak yazılımların kullanımı ve özelleştirilmesi bazı durumlarda daha karmaşık olabilir.
* **Uyumluluk Sorunları:** Farklı açık kaynak projeleri arasında uyumluluk sorunları yaşanabilir.
* **Lisans Karmaşıklığı:** Farklı açık kaynak lisansları arasında seçim yapmak zor olabilir.
* **Güvenlik Riskleri:** Herkese açık olan kaynak kod, kötü niyetli kişilerin güvenlik açıklarını bulmasını kolaylaştırabilir (ancak bu aynı zamanda açıkların daha hızlı düzeltilmesini de sağlar).
* **Sürdürülebilirlik Sorunları:** Bazı açık kaynak projeleri, yeterli finansman veya gönüllü desteği bulmakta zorlanabilir.
## 5. Açık Kaynak İş Modelleri
Açık kaynak, sadece bir yazılım geliştirme modeli değil, aynı zamanda bir iş modeli de olabilir. Açık kaynak şirketleri, farklı yaklaşımlar kullanarak gelir elde edebilirler:
* **Destek ve Hizmetler:** Yazılım için ticari destek, danışmanlık ve eğitim hizmetleri sunmak.
* **Çift Lisanslama:** Yazılımı hem açık kaynaklı hem de ticari bir lisans altında sunmak.
* **Açık Çekirdek:** Yazılımın temel sürümünü açık kaynaklı, ek özelliklerini ise ticari olarak sunmak.
* **Sponsorluk ve Bağışlar:** Projeyi finanse etmek için sponsorluk ve bağış toplamak.
* **Bulut Tabanlı Hizmetler:** Açık kaynak yazılımı bulut üzerinden hizmet olarak sunmak (Software as a Service - SaaS).
* **Donanım Satışı:** Açık kaynak yazılımı kullanan donanım satışı.
## 6. Önemli Açık Kaynak Projeleri
Açık kaynak dünyasında birçok önemli proje bulunmaktadır:
* **[Linux](https://www.nedemek.page/kavramlar/Linux):** Bir [işletim sistemi çekirdeği](https://www.nedemek.page/kavramlar/işletim%20sistemi%20çekirdeği).
* **[GNU/Linux](https://www.nedemek.page/kavramlar/GNU/Linux):** Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş işletim sistemleri (örneğin, [Ubuntu](https://www.nedemek.page/kavramlar/Ubuntu), [Debian](https://www.nedemek.page/kavramlar/Debian), [Fedora](https://www.nedemek.page/kavramlar/Fedora)).
* **[Android](https://www.nedemek.page/kavramlar/Android):** Google tarafından geliştirilen mobil işletim sistemi.
* **[Mozilla Firefox](https://www.nedemek.page/kavramlar/Mozilla%20Firefox):** Bir web tarayıcısı.
* **[LibreOffice](https://www.nedemek.page/kavramlar/LibreOffice):** Bir ofis yazılımı paketi.
* **[Apache HTTP Server](https://www.nedemek.page/kavramlar/Apache%20HTTP%20Server):** Bir web sunucusu.
* **[MySQL](https://www.nedemek.page/kavramlar/MySQL):** Bir [ilişkisel veritabanı yönetim sistemi](https://www.nedemek.page/kavramlar/ilişkisel%20veritabanı%20yönetim%20sistemi) (RDBMS).
* **[PostgreSQL](https://www.nedemek.page/kavramlar/PostgreSQL):** Gelişmiş bir açık kaynak veritabanı sistemi.
* **[Python](https://www.nedemek.page/kavramlar/Python):** Yüksek seviyeli bir programlama dili.
* **[PHP](https://www.nedemek.page/kavramlar/PHP):** Web geliştirmede yaygın olarak kullanılan bir betik dili.
* **[WordPress](https://www.nedemek.page/kavramlar/WordPress):** Bir içerik yönetim sistemi (CMS).
* **[VLC Media Player](https://www.nedemek.page/kavramlar/VLC%20Media%20Player):** Çoklu ortam oynatıcısı.
* **[GIMP](https://www.nedemek.page/kavramlar/GIMP):** Resim düzenleme programı
## 7. Açık Kaynak Toplulukları
Açık kaynak projeleri genellikle geniş ve aktif topluluklar tarafından desteklenir. Bu topluluklar, yazılımın geliştirilmesine, test edilmesine, belgelenmesine ve desteklenmesine katkıda bulunurlar. Topluluklar genellikle çevrimiçi forumlar, [posta listeleri](https://www.nedemek.page/kavramlar/posta%20listeleri), [IRC kanalları](https://www.nedemek.page/kavramlar/IRC%20kanalları) ve [wiki](https://www.nedemek.page/kavramlar/wiki)'ler aracılığıyla iletişim kurarlar.
[GitHub](https://www.nedemek.page/kavramlar/GitHub), [GitLab](https://www.nedemek.page/kavramlar/GitLab) ve [Bitbucket](https://www.nedemek.page/kavramlar/Bitbucket) gibi platformlar, açık kaynak projelerinin kaynak kodunu barındırmak ve iş birliğini kolaylaştırmak için yaygın olarak kullanılır.
## 8. Açık Kaynak ve Güvenlik
Açık kaynak yazılımın güvenliği, sıkça tartışılan bir konudur. Bazı kişiler, kaynak kodunun açık olmasının güvenlik açıklarının bulunmasını kolaylaştırdığını savunurken, diğerleri ise şeffaflığın daha hızlı düzeltmeler sağladığını iddia eder.
Gerçekte, açık kaynak yazılımın güvenliği, projenin topluluğunun büyüklüğüne, etkinliğine ve güvenlik bilincine bağlıdır. İyi yönetilen ve aktif bir topluluk tarafından desteklenen açık kaynak projeleri, genellikle kapalı kaynak yazılımlardan daha güvenli olabilir. Açık kaynak projelerinde, güvenlik açıkları genellikle hızla tespit edilir ve düzeltilir, çünkü birçok geliştirici ve güvenlik araştırmacısı kodu inceleme fırsatına sahiptir.
## 9. Açık Kaynak ve Telif Hakkı
Açık kaynak lisansları, telif hakkı yasaları çerçevesinde çalışır. Telif hakkı, yazılımın kaynak kodunun sahibine belirli haklar verir. Açık kaynak lisansları, bu hakların bir kısmını kullanıcılara devreder, böylece yazılımı kullanabilir, değiştirebilir ve dağıtabilirler.
Açık kaynak lisansları, telif hakkı sahiplerinin haklarını korurken, aynı zamanda kullanıcıların özgürlüğünü ve iş birliğini teşvik etmeyi amaçlar.
## 10. Açık Kaynak Hareketi
Açık kaynak hareketi, yazılımın ve diğer teknolojilerin açık bir şekilde geliştirilmesi, paylaşılması ve kullanılmasını savunan bir sosyal ve felsefi harekettir. Bu hareket, şeffaflığı, iş birliğini, özgürlüğü ve topluluk odaklılığı teşvik eder.
Açık kaynak hareketi, sadece yazılım geliştirme ile sınırlı değildir. Aynı zamanda [açık donanım](https://www.nedemek.page/kavramlar/açık%20donanım), [açık veri](https://www.nedemek.page/kavramlar/açık%20veri), [açık eğitim](https://www.nedemek.page/kavramlar/açık%20eğitim) ve diğer alanlarda da etkili olmaktadır.
## 11. Eleştiriler
Açık kaynak modeli eleştirilmemezlik yapmaz. Eleştiriler arasında şunlar bulunur:
* **Sürdürülebilirlik:** Bazı açık kaynak projeleri, yeterli finansman veya gönüllü desteği bulmakta zorlanabilir.
* **Karmaşıklık:** Açık kaynak ekosistemi, birçok farklı proje, lisans ve topluluk içerdiğinden karmaşık olabilir.
* **Yasal Belirsizlikler:** Farklı açık kaynak lisansları arasındaki uyumluluk sorunları ve yasal belirsizlikler, bazı durumlarda sorunlara yol açabilir.
* **Ticari Rekabet:** Açık kaynak projeleri, ticari rakiplerle rekabet etmekte zorlanabilir.
## 12. Ayrıca Bakınız
* [Özgür Yazılım Vakfı](https://www.nedemek.page/kavramlar/Özgür%20Yazılım%20Vakfı)
* [Açık Kaynak Girişimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/Açık%20Kaynak%20Girişimi)
* [Copyleft](https://www.nedemek.page/kavramlar/Copyleft)
* [Creative Commons](https://www.nedemek.page/kavramlar/Creative%20Commons)
## 13. Dış Bağlantılar
* [Open Source Initiative (OSI)](https://opensource.org/)
* [Free Software Foundation (FSF)](https://www.fsf.org/)
Bu markdown dosyası, açık kaynak kodlu yazılım hakkında kapsamlı bir genel bakış sunmaktadır. İlgili terimlere ve kavramlara bağlantılar eklenmiştir. Umarım faydalı olmuştur!