şeftali ne demek?

Şeftali (Prunus persica), ilk evcilleştirildiği ve ekildiği Kunlun Dağları'nın kuzey yamaçları ve Tarim Havzası arasındaki Kuzeybatı Çin bölgesine has, yerli yaprak döken bir ağaçtır.¹ En çok "şeftali" ve parlak kabuklu çeşit "nektarin" denilen çeşitli özelliklere sahip yenilebilir sulu meyveleri vardır. Bazı çeşitleri bol sulu ve tatlıdır.

Şeftali, gülgiller (Rosaceae) familyasından bir yaz meyvesidir. Şeftali uzun yaşam ve ölümsüzlük sembolüdür.

"Persika" özel adı, Avrupa'ya nakledildiği Pers (günümüzde İran)'da yaygın olarak yetiştirilmesine atıfta bulunur. Gülgiller familyası‘ndaki kiraz, kayısı, badem ve erik'i içeren cins Prunusa aittir. Şeftali, oluklu tohum çekirdeğiyle diğer alt türlerden ayırt edilen “Amygdalus” alt cinsinde badem ile sınıflandırılır. Yakın akrabalıkları nedeniyle, şeftali çekirdeğinin tadı bademe oldukça benzer ve şeftali çekirdekleri, marzipan‘ın persipan adlı ucuz çeşidini yapmak için sık kullanılır.²

Şeftali ve nektarin aynı türdür ancak ticari olarak farklı meyveler olarak kabul edilirler.

Nektarin kabuğu, şeftali kabuğunun sahip olduğu tüyden (meyve kabuğu trikomlar) yoksundur; tek bir gen (MYB25) mutasyonunun ikisi arasındaki farktan sorumlu olduğu düşünülür.³⁴

2018'de Çin dünya toplam şeftali ve nektarin üretiminin %62'sini üretti.⁵

Ilıman iklimi seven bir bitkidir. Genellikle 30 yıl yaşar. Türkiye'de en çok Bursa ve Akdeniz bölgelerinde tarımı yapılır. Meyvesi taze tüketildiği gibi suyu çıkarılarak meyve suyu yapılır. Bu meyvenin ekonomik değeri yüksek olup çok tüketilmektedir. Ağaç boyu genellikle 2 ve 2.5 metre olup yaz mevsiminde meyve verir. Dona karşı dayanıksızdır. Çok sayıda olan ve ağacı örten yaprakları, sapında 2-5 adet balozu bezi bulunan kenarları dişli, yeşil renkli ve ok ucu biçimlidir. İlkbaharda erkenden ve yaprağından önce açan pembe renkli çiçekleri yabani güle benzer. Çeşitlerine göre Haziran'dan Eylül ayına kadar olgunlaşan şeftali meyvelerinin pek çok çeşidi (Türkiye'de yaklaşık 64 çeşit) vardır.

Şeftali çekirdeği, kabuğu yakıt olarak kullanılabilir ayrıca bazı fiziksel işlemlerden sonra çekirdeğin içerisindeki tanecik hayvan yemi olarak da kullanılabilir. Şeftali çekirdeğinin kabuğu yakacak olarak kül oranı az ve kükürt oranı düşük bir temiz enerji kaynağıdır. Fırınlarda, seralarda, hamamlarda, kalorifer sistemlerinde, tavuk çiftliklerinde kullanılabilen alternatif bir enerji kaynağıdır. Şeftali çekirdeği gibi ürünler biyokütle olarak adlandırılan sıvı ve gaz yakıtların dışında tutulan yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak küresel ısınma, kirlilik, doğal kaynakların azalması gibi sebeplerden dolayı tavsiye edilmektedir.

Etimoloji

Şeftali Farsça kökenli bir sözcüktür. Orijinali şaft-alu biçimindedir ve etli erik demektir.

Dünyadaki şeftali üretimi

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Şeftali (ve nektarin) üretimi, 2018</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>Ülke</p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><strong>Dünya</strong></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><small><em>Kaynak: Birleşmiş Milletler, FAOSTAT</em><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></small></p></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

2018'de dünya şeftali üretimi (raporlama için nektarin ile birlikte) 24.5 milyon ton idi ve dünya toplamının (tablo) %62'si ile Çin liderliğindeydi.

ABD'nin Georgia eyaleti, 1571 gibi erken bir tarihte önemli şeftali üretimi nedeniyle "Şeftali Devleti" olarak bilinir,⁶ diğer eyaletlere ihracatı 1858 civarında gerçekleşmiştir.⁷

2014'te Georgia, ABD şeftali üretiminde Kaliforniya ve Güney Karolina'nın ardından üçüncü oldu.⁸

Dış bağlantılar

Aroma

Alkoller, ketonlar, aldehitler, esterler, polifenoller ve terpenoidler dahil olmak üzere yaklaşık 110 kimyasal bileşik şeftali aromasına katkıda bulunur.⁹

Galeri

Resim:White peach and cross section edit.jpg|Beyaz şeftali Resim:Nectarine Fruit Development.jpg|Tüysüz şeftalinin meyve verme aşamaları Resim:Peachblossoms3800ppx.JPG|Çiçek açmış bir şeftali ağacı Resim:Peach flowers.jpg|Şeftali çiçekleri Resim:Breskva Collins - zametnuti plodovi.jpg|Yeni başlayan meyve gelişimi Resim:Pomological Watercolor POM00005183.jpg|Şeftali ('Berry' çeşit) – suluboya, 1895 Resim:Claude Monet - Das Pfirsichglas.jpg|Claude Monet, Bir kavanoz şeftali, yakl. 1866 Resim:Serov devochka s persikami.jpg|Şeftalili kız
Valentin Serov
1887 Resim:Still Life Basket of Peaches by Raphaelle Peale 1816.jpeg|Natürmort Şeftali Sepeti
Raphaelle Peale