çinliler ne demek?

Çinliler; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.¹

Soy

Hem Çin sınırları içerisinde çeşitli gruplar hem de bu bölgede soyu olan insanlar "Çinliler" olarak tanımlanabilir.²

Çin'deki en büyük etnik grubunu oluşturan Hanlar, sıkça "Çinliler" ya da "etnik Çinliler" olarak tanımlanır.³⁴ Hanlar diğer ülkelerde de nüfusun çoğunluğunu ya da nüfusun büyük bir azınlığını oluşturur ve küresel insan nüfusunun %19 kadar büyük bir oranını oluşturabilir.⁵

Çin'deki diğer etnik grupların arasında "Çinli Müslümanlar" olarak bilinen ve Hanlarla etnik olarak ilişkili olan Hui halkının yanı sıra Zhuanglar, Mançular, Uygurlar ve Miaolar var. Bunlar Çin anakarasındaki en büyük beş etnik grubu oluşturur ve her biri 10 milyonu aşan bir nüfusa sahip. Buna ek olarak Yiler, Tujialar, Tibetliler ve Moğollar; her biri altı ile dokuz milyon arası bir nüfusa sahip diğer etnik gruplardır.

Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) resmî olarak 56 farklı etnik grup tanımaktadır; bunların büyük bir oranı, ülkenin çeşitli özerk bölgelerinde yaşamaktadır. Buna rağmen, "tanınmayan" ya da diğer bir etnik grup ile sınıflandırılan çok sayıda daha küçük etnik grup da mevcuttur. Çin Cumhuriyeti (ÇC) hükûmeti, Tayvan aborjinlerinin arasında resmî olarak 14 farklı kabile grubu tanımaktadır; tanınmayan kabilelerle beraber bunlar ülke nüfusunun %2'sini oluşturur.⁶

Çing Hanedanı sırasında Çing hükûmeti; Hanlar, Mançular ve Moğollar dâhil olmak üzere imparatorluğun tüm vatandaşlarını tanımlamak için "Çin halkı" (; Mançuca: Dulimbai gurun i niyalma) terimi kullandı.⁷

Zhonghua minzu (, "Çin Ulusu"), Çin'de yaşayan ve Çin Halk Cumhuriyeti hükûmetinin tanıdığı tüm 56 etnik grubu içeren etnisiteler üstü bir kavram. En azından Çing Hanedanı (1644–1911) döneminden beri Çin sınırları içerisinde yaşamış sabit etnik grupları içerir.⁸ 1911-1949 yılları arasında Çin Cumhuriyeti, Çin'de beş etnik gruptan oluşan bir alt kümeyi tanımlamak için zhonghua minzu terimini kullanırdı.⁹ Zhongguo renmin (; "Çin halkı") terimi ise, Mao Zedong'un iktidarı boyunca tercih edilen terimdi. Son on yıllarda zhonghua minzu daha yaygın olmaya başlamıştır.¹⁰

Uyrukluk, vatandaşlık ve ikamet

Çin Halk Cumhuriyeti uyrukluk kanunu, ÇHC sınırları içerisinde uyrukluğu düzenler. Ya doğum (ebeveynlerin en az birisi Çin uyruklu olduğu durumda) ya da telsik yoluyla uyrukluk kazanılır. Çin Halk Cumhuriyeti'nde uyrukluk sahibi olan tüm bireyler ülkenin vatandaşıdır.¹¹ İkamet Kimlik Kartı, ÇHC sakinleri için resmî kimlik biçimidir.

ÇHC içerisinde Hong Kong Özel İdari Bölgesi pasaportu ya da Makao Özel İdari Bölgesi pasaportu, kalıcı olarak Hong Kong ya da Makao'da ikamet eden bireylere verilebilir.¹²

Çin Cumhuriyeti uyrukluk kanunu ise Çin Cumhuriyeti (Tayvan) içerisinde uyrukluğu düzenler. Uyrukluk ya doğum ya da telsik yoluyla kazanılır. Bir insan; ebeveynlerin en az birisi Çin Cumhuriyeti uyrukluğuna sahip olduğu ya da vatansız ebeveynlerle Çin Cumhuriyeti sınırları içerisinde doğduğu durumda uyrukluk kazanabilir.

Ulusal Kimlik Kartı, Tayvan'da ev kaydı olan bireylere verilen kimlik belgesidir. İkamet Sertifikası; Ulusal Kimlik Kartı sahibi olmayan Çin Cumhuriyeti sakinlerine verilen kimlik kartı.

Tayvan uyrukluğu ile Çin uyrukluğu arasında ilişki tartışmalıdır.¹³

Denizaşırı Çinliler

Denizaşırı Çinliler; diasporanın devam etmesiyle Çin etnik kökenine sahip olup ya da ulusal kökeni Çin'de olup Çin Halk Cumhuriyeti ve Tayvan'ın dışında yaşayan insanları tanımlar.¹⁴ Bir veya daha fazla Çin atası olan insanlar kendilerini denizaşırı Çinliler olarak görebilirler.¹⁵ Kültürel asimilasyon açısından böyle insanlar büyük oranda çeşitlilik gösterir. Dünyanın çeşitli yerlerinde "Çin mahalleleri" olarak bilinen etnik enklavlar, Çin kökenli büyük nüfuslara ev sahipliği yapmaktadır.

Güneydoğu Asya'daki Çinliler, kendilerini "Huárén" (華人) olarak tanımlar. Bu, Çin Halk Cumhuriyeti ya da Çin Cumhuriyeti vatandaşları için kullanılan "Zhōngguórén" (中國人) teriminden kasten farklıdır.¹⁶