# Çevrimiçi Platformlar
Çevrimiçi platformlar, kullanıcıların içerik oluşturmasına, paylaşmasına ve tüketmesine olanak tanıyan web tabanlı veya uygulama tabanlı ortamlardır. Bu platformlar, bireylerin ve kuruluşların etkileşim kurmasını, bilgi alışverişinde bulunmasını, iş birliği yapmasını ve çeşitli hizmetlere erişmesini sağlar. İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte çevrimiçi platformlar, modern toplumun vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
## İçindekiler
1. [Tanım ve Temel Kavramlar](#tanım-ve-temel-kavramlar)
2. [Çevrimiçi Platform Türleri](#çevrimiçi-platform-türleri)
* [Sosyal Medya Platformları](#sosyal-medya-platformları)
* [E-ticaret Platformları](#e-ticaret-platformları)
* [Eğitim Platformları](#eğitim-platformları)
* [Oyun Platformları](#oyun-platformları)
* [İçerik Oluşturma ve Paylaşım Platformları](#i̇çerik-oluşturma-ve-paylaşım-platformları)
* [Profesyonel Ağ Platformları](#profesyonel-ağ-platformları)
* [Video Konferans Platformları](#video-konferans-platformları)
* [Bulut Bilişim Platformları](#bulut-bilişim-platformları)
3. [Çevrimiçi Platformların Avantajları ve Dezavantajları](#çevrimiçi-platformların-avantajları-ve-dezavantajları)
* [Avantajları](#avantajları)
* [Dezavantajları](#dezavantajları)
4. [Çevrimiçi Platformların İşleyiş Mekanizmaları](#çevrimiçi-platformların-işleyiş-mekanizmaları)
* [Algoritmalar](#algoritmalar)
* [Veri Toplama ve Kullanımı](#veri-toplama-ve-kullanımı)
* [Moderasyon ve İçerik Yönetimi](#moderasyon-ve-i̇çerik-yönetimi)
5. [Çevrimiçi Platformların Hukuki Boyutu](#çevrimiçi-platformların-hukuki-boyutu)
* [Veri Gizliliği ve Güvenliği](#veri-gizliliği-ve-güvenliği)
* [Fikri Mülkiyet Hakları](#fikri-mülkiyet-hakları)
* [İfade Özgürlüğü ve Sorumluluk](#i̇fade-özgürlüğü-ve-sorumluluk)
6. [Çevrimiçi Platformların Geleceği](#çevrimiçi-platformların-geleceği)
7. [Ayrıca Bakınız](#ayrıca-bakınız)
8. [Kaynakça](#kaynakça)
## 1. Tanım ve Temel Kavramlar
Çevrimiçi platformlar, internet üzerinden erişilebilen ve kullanıcıların etkileşimde bulunmasına, içerik oluşturmasına, paylaşmasına ve tüketmesine olanak tanıyan dijital ortamlardır. Bu platformlar genellikle bir veya daha fazla tarafın etkileşimini kolaylaştıran bir aracı görevi görür. Temel kavramlar şunlardır:
* **Kullanıcı:** Platformu kullanan ve platform üzerinde etkileşimde bulunan kişiler.
* **İçerik:** Kullanıcılar tarafından oluşturulan ve paylaşılan metin, resim, video, ses gibi materyaller.
* **Etkileşim:** Kullanıcıların birbirleriyle veya platformla olan bağlantısı (beğenme, yorum yapma, paylaşma vb.).
* **Algoritma:** Platformun işleyişini yönlendiren ve kullanıcılara sunulan içeriği belirleyen matematiksel formüller.
* **Veri:** Kullanıcıların platform üzerindeki davranışları, tercihleri ve demografik bilgileri gibi toplanan bilgiler.
* **Moderasyon:** Platformda uygunsuz içeriğin engellenmesi ve platform kurallarının uygulanması süreci.
## 2. Çevrimiçi Platform Türleri
Çevrimiçi platformlar, sundukları hizmetlere ve işlevlere göre çeşitli türlere ayrılabilir:
### Sosyal Medya Platformları
[Sosyal Medya](https://www.nedemek.page/kavramlar/sosyal%20medya) platformları, kullanıcıların birbirleriyle bağlantı kurmasına, içerik paylaşmasına ve topluluklar oluşturmasına olanak tanır. Örnekler:
* [Facebook](https://www.nedemek.page/kavramlar/facebook): Geniş kullanıcı tabanıyla en popüler sosyal medya platformlarından biridir.
* [Instagram](https://www.nedemek.page/kavramlar/instagram): Görsel içerik paylaşımına odaklanan bir platformdur.
* [Twitter](https://www.nedemek.page/kavramlar/twitter): Kısa mesajlar (tweetler) aracılığıyla hızlı bilgi paylaşımını sağlar.
* [TikTok](https://www.nedemek.page/kavramlar/tiktok): Kısa video içeriklerin paylaşıldığı bir platformdur.
* [LinkedIn](https://www.nedemek.page/kavramlar/linkedin): Profesyonel ağ oluşturma ve iş arama platformudur.
### E-ticaret Platformları
[E-ticaret](https://www.nedemek.page/kavramlar/e-ticaret) platformları, ürün ve hizmetlerin çevrimiçi olarak alınıp satılmasını sağlar. Örnekler:
* [Amazon](https://www.nedemek.page/kavramlar/amazon): Dünyanın en büyük çevrimiçi perakende platformlarından biridir.
* [eBay](https://www.nedemek.page/kavramlar/ebay): Açık artırma ve sabit fiyatlı ürünlerin satıldığı bir platformdur.
* [Shopify](https://www.nedemek.page/kavramlar/shopify): İşletmelerin kendi çevrimiçi mağazalarını oluşturmasına olanak tanır.
* [Trendyol](https://www.nedemek.page/kavramlar/trendyol): Türkiye'de popüler bir e-ticaret platformudur.
### Eğitim Platformları
[Eğitim](https://www.nedemek.page/kavramlar/eğitim) platformları, çevrimiçi dersler, eğitim materyalleri ve öğrenme kaynakları sunar. Örnekler:
* [Coursera](https://www.nedemek.page/kavramlar/coursera): Üniversiteler ve kurumlar tarafından sunulan çevrimiçi dersler ve sertifika programları.
* [Udemy](https://www.nedemek.page/kavramlar/udemy): Geniş bir konu yelpazesini kapsayan çevrimiçi dersler.
* [Khan Academy](https://www.nedemek.page/kavramlar/khan%20academy): Ücretsiz eğitim materyalleri ve dersler sunan bir platformdur.
### Oyun Platformları
[Oyun](https://www.nedemek.page/kavramlar/oyun) platformları, kullanıcıların çevrimiçi oyunlar oynamasına ve diğer oyuncularla etkileşimde bulunmasına olanak tanır. Örnekler:
* [Steam](https://www.nedemek.page/kavramlar/steam): PC oyunlarının indirilmesi ve oynanması için popüler bir platformdur.
* [PlayStation Network](https://www.nedemek.page/kavramlar/playstation%20network): PlayStation konsolları için çevrimiçi oyun hizmetleri sunar.
* [Xbox Live](https://www.nedemek.page/kavramlar/xbox%20live): Xbox konsolları için çevrimiçi oyun hizmetleri sunar.
### İçerik Oluşturma ve Paylaşım Platformları
Bu platformlar, kullanıcıların çeşitli türlerde içerik oluşturmasına ve paylaşmasına olanak tanır. Örnekler:
* [YouTube](https://www.nedemek.page/kavramlar/youtube): Video içeriklerin paylaşıldığı en büyük platformlardan biridir.
* [Medium](https://www.nedemek.page/kavramlar/medium): Yazılı içeriklerin (makaleler, blog yazıları) paylaşıldığı bir platformdur.
* [Twitch](https://www.nedemek.page/kavramlar/twitch): Canlı yayın platformudur, özellikle oyun yayınları popülerdir.
### Profesyonel Ağ Platformları
Bu platformlar, profesyonellerin bağlantı kurmasına, iş arama ve kariyer geliştirme fırsatlarını değerlendirmesine yardımcı olur. Örnek:
* [LinkedIn](https://www.nedemek.page/kavramlar/linkedin): Yukarıda da bahsedildiği gibi, bu platform aynı zamanda profesyonel ağ oluşturma amacıyla da kullanılır.
### Video Konferans Platformları
Bu platformlar, kullanıcıların video aracılığıyla iletişim kurmasına olanak tanır, özellikle uzaktan çalışma ve toplantılar için kullanılır. Örnekler:
* [Zoom](https://www.nedemek.page/kavramlar/zoom): Video konferans ve çevrimiçi toplantılar için popüler bir platformdur.
* [Microsoft Teams](https://www.nedemek.page/kavramlar/microsoft%20teams): İşbirliği ve iletişim için kullanılan bir platformdur.
* [Google Meet](https://www.nedemek.page/kavramlar/google%20meet): Google tarafından sunulan video konferans hizmetidir.
### Bulut Bilişim Platformları
[Bulut Bilişim](https://www.nedemek.page/kavramlar/bulut%20bilişim) platformları, kullanıcıların veri depolamasına, uygulama geliştirmesine ve çeşitli hizmetlere erişmesine olanak tanır. Örnekler:
* [Amazon Web Services (AWS)](https://www.nedemek.page/kavramlar/amazon%20web%20services%20(aws)): Geniş bir bulut hizmetleri yelpazesi sunar.
* [Microsoft Azure](https://www.nedemek.page/kavramlar/microsoft%20azure): Microsoft'un bulut bilişim platformudur.
* [Google Cloud Platform (GCP)](https://www.nedemek.page/kavramlar/google%20cloud%20platform%20(gcp)): Google'ın bulut bilişim platformudur.
## 3. Çevrimiçi Platformların Avantajları ve Dezavantajları
### Avantajları
* **Erişilebilirlik:** İnternet bağlantısı olan herkesin erişebilmesi.
* **Küresel Bağlantı:** Farklı coğrafyalardaki insanlarla iletişim kurma ve işbirliği yapma imkanı.
* **Bilgiye Erişim:** Geniş bir bilgi ve kaynak yelpazesine erişim.
* **Maliyet Etkinliği:** Geleneksel yöntemlere göre daha düşük maliyetlerle hizmet sunma ve kullanma imkanı.
* **Hız ve Verimlilik:** Bilgi paylaşımı ve iletişimde hız ve verimlilik artışı.
* **Kişiselleştirme:** Kullanıcı tercihlerine göre özelleştirilmiş deneyimler sunma imkanı.
### Dezavantajları
* **Gizlilik Endişeleri:** Kişisel verilerin toplanması ve kötüye kullanılması riski.
* **Yanlış Bilgi ve Dezenformasyon:** Sahte haberlerin ve yanlış bilgilerin yayılması.
* **Bağımlılık:** Platformlara aşırı bağımlılık ve sosyal izolasyon.
* **Siber Güvenlik Tehditleri:** Hesapların ele geçirilmesi, virüsler ve diğer siber saldırılar.
* **Zorbalık ve Taciz:** Çevrimiçi ortamlarda zorbalık ve taciz olayları.
* **Algoritmik Yanlılık:** Algoritmaların ayrımcı veya adaletsiz sonuçlar üretmesi.
## 4. Çevrimiçi Platformların İşleyiş Mekanizmaları
### Algoritmalar
[Algoritmalar](https://www.nedemek.page/kavramlar/algoritmalar), çevrimiçi platformların temel işleyiş mekanizmalarını oluşturur. Bu algoritmalar, kullanıcılara sunulan içeriği, arama sonuçlarını ve önerileri belirler. Algoritmalar, kullanıcı davranışlarını, tercihlerini ve demografik bilgilerini analiz ederek kişiselleştirilmiş deneyimler sunmayı amaçlar. Ancak, algoritmalar bazen yanlış veya yanıltıcı sonuçlar üretebilir ve kullanıcıları belirli görüşlere veya içeriklere yönlendirebilir. [Filtre Kabarcığı](https://www.nedemek.page/kavramlar/filtre%20kabarcığı) kavramı, algoritmaların kullanıcıları kendi düşüncelerine benzer içeriklerle sınırlaması durumunu ifade eder.
### Veri Toplama ve Kullanımı
Çevrimiçi platformlar, kullanıcıların platform üzerindeki davranışları, demografik bilgileri ve tercihlerini toplayarak veri tabanları oluşturur. Bu veriler, platformun işleyişini iyileştirmek, kişiselleştirilmiş içerik sunmak ve reklam hedeflemesi yapmak için kullanılır. Veri toplama ve kullanımı, [Veri Gizliliği](https://www.nedemek.page/kavramlar/veri%20gizliliği) ve [Veri Güvenliği](https://www.nedemek.page/kavramlar/veri%20güvenliği) konularında önemli endişeler yaratır. Kullanıcılar, kişisel verilerinin nasıl toplandığı, kullanıldığı ve paylaşıldığı konusunda şeffaflık ve kontrol talep etmektedir.
### Moderasyon ve İçerik Yönetimi
[Moderasyon](https://www.nedemek.page/kavramlar/moderasyon), çevrimiçi platformlarda uygunsuz içeriğin engellenmesi ve platform kurallarının uygulanması sürecidir. Bu süreç, otomatik sistemler, insan moderatörler veya kullanıcı raporlama mekanizmaları aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Moderasyon, [Nefret Söylemi](https://www.nedemek.page/kavramlar/nefret%20söylemi), şiddet içeren içerik, yanlış bilgi ve diğer zararlı içeriklerin platformlardan temizlenmesini amaçlar. Ancak, moderasyon kararları bazen tartışmalı olabilir ve [İfade Özgürlüğü](https://www.nedemek.page/kavramlar/ifade%20özgürlüğü) ile çelişebilir.
## 5. Çevrimiçi Platformların Hukuki Boyutu
### Veri Gizliliği ve Güvenliği
Çevrimiçi platformlar, kullanıcıların kişisel verilerini toplarken ve işlerken belirli yasal düzenlemelere uymak zorundadır. [GDPR (Genel Veri Koruma Yönetmeliği)](https://www.nedemek.page/kavramlar/gdpr%20(genel%20veri%20koruma%20yönetmeliği)), Avrupa Birliği'nde veri gizliliğini ve güvenliğini düzenleyen önemli bir yasal çerçevedir. Benzer şekilde, diğer ülkelerde de veri gizliliğini korumaya yönelik yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Platformlar, kullanıcı verilerini güvende tutmak, veri ihlallerini önlemek ve kullanıcıların veri haklarını korumak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
### Fikri Mülkiyet Hakları
Çevrimiçi platformlarda paylaşılan içeriklerin [Fikri Mülkiyet Hakları](https://www.nedemek.page/kavramlar/fikri%20mülkiyet%20hakları) (telif hakkı, marka hakkı, patent vb.) ile korunması önemlidir. Platformlar, telif hakkı ihlallerini önlemek, içeriğin yasal sahiplerini korumak ve ihlal bildirimlerine yanıt vermekle yükümlüdür. [DMCA (Dijital Milenyum Telif Hakkı Yasası)](https://www.nedemek.page/kavramlar/dmca%20(dijital%20milenyum%20telif%20hakkı%20yasası)), Amerika Birleşik Devletleri'nde telif hakkı ihlallerini düzenleyen bir yasadır ve çevrimiçi platformlar bu yasaya uymak zorundadır.
### İfade Özgürlüğü ve Sorumluluk
Çevrimiçi platformlar, kullanıcıların [İfade Özgürlüğü](https://www.nedemek.page/kavramlar/ifade%20özgürlüğü) haklarını korumakla birlikte, yasa dışı veya zararlı içeriklerin yayılmasını engellemekle de sorumludur. Platformlar, nefret söylemi, şiddeti teşvik eden içerik, yasa dışı faaliyetlere yönlendiren içerik ve diğer zararlı içeriklerin yayılmasını engellemek için politikalar geliştirmeli ve uygulamalıdır. Ancak, ifade özgürlüğü ile sorumluluk arasındaki dengeyi kurmak zor olabilir ve platformların moderasyon kararları sık sık eleştirilmektedir.
## 6. Çevrimiçi Platformların Geleceği
Çevrimiçi platformlar, teknolojik gelişmeler ve kullanıcı beklentilerindeki değişikliklerle birlikte sürekli olarak evrim geçirmektedir. Gelecekte, [Yapay Zeka](https://www.nedemek.page/kavramlar/yapay%20zeka) ve [Makine Öğrenimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/makine%20öğrenimi) teknolojilerinin platformların işleyişinde daha büyük bir rol oynaması beklenmektedir. Ayrıca, [Sanal Gerçeklik](https://www.nedemek.page/kavramlar/sanal%20gerçeklik) ve [Artırılmış Gerçeklik](https://www.nedemek.page/kavramlar/artırılmış%20gerçeklik) teknolojilerinin platformlara entegre edilmesiyle daha sürükleyici ve etkileşimli deneyimler sunulabilir. [Blok Zinciri](https://www.nedemek.page/kavramlar/blok%20zinciri) teknolojisi, veri güvenliği ve şeffaflık konularında platformlara yeni çözümler sunabilir.
## 7. Ayrıca Bakınız
* [Web 2.0](https://www.nedemek.page/kavramlar/web%202.0)
* [Web 3.0](https://www.nedemek.page/kavramlar/web%203.0)
* [Dijital Pazarlama](https://www.nedemek.page/kavramlar/dijital%20pazarlama)
* [Sosyal Medya Pazarlamacılığı](https://www.nedemek.page/kavramlar/sosyal%20medya%20pazarlamacılığı)
* [Online İtibar Yönetimi](https://www.nedemek.page/kavramlar/online%20itibar%20yönetimi)
## 8. Kaynakça
* O'Reilly, T. (2005). What Is Web 2.0. *O'Reilly Media*.
* Zuckerberg, M. (2012). Facebook's IPO Filing. *United States Securities and Exchange Commission*.
* Van Dijck, J. (2013). *The Culture of Connectivity: A Critical History of Social Media*. Oxford University Press.
* Srnicek, N. (2017). *Platform Capitalism*. Polity Press.